Драматургия
Драматургия.
Драматургия — театр, кино, радио және теледидар сияқты өнер салаларында пьесалар мен сценарийлер жазуға бағытталған мамандық. Бұл мамандықтың басты мақсаты — көркем шығармалар арқылы адамдардың ішкі дүниесін, қоғамдағы түрлі мәселелерді және олардың шешімдерін тереңінен көрсету. Драматургияның шығармашылық мәні тек сөздерді жинақтап қоюмен шектелмейді, ол оқиғаларды, кейіпкерлердің мінез-құлқын, олардың ішкі әлемін ашу арқылы көрерменнің немесе тыңдаушының жүрегіне әсер етуді мақсат тұтады. Драматург болу — тек жазушы болу ғана емес, сонымен қатар қоғамдағы адамның мінез-құлқын, әлеуметтік жағдайларын түсіну, әртүрлі оқиғалар мен қарым-қатынастар арқылы адамдардың сезімдерін бейнелеу қабілетіне ие болу деген сөз.
Бұл мамандық шығармашылық тұрғыдан дамыған, сонымен қатар терең философиялық, психологиялық және әлеуметтік мәселелерді зерттеу дағдыларын талап етеді. Драматургияның шығармашылық процесі адам мінездері мен олардың арасындағы қарым-қатынастарды, олардың әлемге деген көзқарасын зерттеуді қамтиды. Бұл өнер түрі жазушыдан шығармашылықты ғана емес, сонымен қатар шеберлік пен кәсіби деңгейде орындауды талап етеді. Драматург тек әдебиет пен тілде ғана емес, адам психологиясында да терең білімді болуы тиіс. Өйткені әрбір пьеса мен сценарий адам жан-дүниесінің нәзік қырларын көрсетеді, көрермендер мен тыңдаушылардың ойларын қозғайды.
Драматургияның басты ерекшелігі — бұл тек шығармашылық жазу емес, сонымен бірге шығармашылықтың практикалық тұрғыдан жүзеге асырылуы. Әрбір жазылған пьеса, сценарий немесе радиопьеса актерлердің, режиссерлердің, сахна қоюшыларының жұмысымен өмірге келеді. Осылайша, драматургтің жұмысы тек сөз өнерімен шектелмей, бүкіл театр немесе кино ұжымымен бірге жүзеге асады. Бұл мамандықтың ұжымдық және өзара әрекеттестік сипаты оны басқа жазушылық мамандықтардан айтарлықтай ерекшелендіреді. Драматург тек мәтін жазумен айналыспайды, ол сахнада немесе экранда жүзеге асатын шығармашылықты бақылап, оның барлық қырларын үйлестіреді.
Әрбір драматургтің жазған шығармасы сахнада немесе экранда көрермендерге өз әсерін тигізіп, оларды терең ойға салып, сезімдерді қозғайды. Бұл әсерді жасау үшін драматург әрбір диалогты, әрбір әрекетті мұқият жоспарлап, олардың логикасын және мәнін түсінуі керек. Өйткені драматургиядағы әрбір сөз тек әдемі, әсерлі болуы керек емес, ол кейіпкерлердің мінезін, олардың ішкі жан-дүниесін көрсету үшін қажет. Әрбір акт, көрініс, диалог сахнада немесе экранда ерекше мақсатпен орындалады. Драматургиядағы басты элементі — бұл сөз бен әрекеттің бірлігі. Бұл құрылым әрбір пьесада немесе сценарийде маңызды, себебі ол шығарманың бүкіл динамикасына әсер етеді.
Драматургия жанрлардың әртүрлілігімен де ерекшеленеді. Драматург белгілі бір жанрды таңдағанда, ол сол жанрдың ерекшеліктерін терең түсінуі және оның талаптарына сәйкес шығармасын жазуы тиіс. Мысалы, трагедия мен комедияның құрылымы, стилі мен мазмұны әртүрлі болғандықтан, драматург оларды дұрыс қабылдай білуі керек. Драматургтың басты міндеті — кез келген жанрда немесе формада өзінің шығармашылық ойларын жүзеге асырып, көрерменді не оқырманды өзімен бірге ойландырып, эмоцияландыра білу.
Драматургия мамандығының басқа шығармашылық мамандықтардан ерекшелігі — оның көпқырлы және көпшілікпен байланысқа негізделген сипаты. Мысалы, суретші өз туындысын жеке орындаса да, оның көрерменмен байланысы тек бірқатар визуалдық әсерлермен шектеледі. Ал драматургияда басты назар өзара әрекеттестікте: шығарма жазылады, бірақ ол кейіннен актерлердің орындауы арқылы көрермендерге ұсынылады. Бұл процессте драматург пен ұжымның өзара байланысы шешуші рөл атқарады. Сонымен қатар, драматургияның тағы бір маңызды ерекшелігі — оның жанрлық және құрылымдық талаптарының қатал болуы. Мысалы, пьесада белгілі бір актілер мен көріністердің болуы міндетті, ал әрбір көрініс арасында оқиғалардың дамуы және кейіпкерлердің мінез-құлқы логикалық тұрғыдан дұрыс болуы қажет. Бұл өз кезегінде драматургтың кәсіби шеберлігін арттырады.
Драматургияның тағы бір маңызды ерекшелігі — оның адамдардың ішкі әлеміне, олардың ішкі жан дүниесіне терең үңілуі. Бұл мамандық әлеуметтік мәселелерді көтеріп, қоғамдағы әділетсіздік, моральдық дилеммалар сияқты қиын мәселелерді қарастырады. Драматург көп жағдайда осы мәселелерді шығармашылық тұрғыдан шешуге тырысады. Ол өз шығармаларында қоғамды жақсартудың жолдарын іздейді, адамзаттың маңызды сұрақтарына жауап табуға тырысады. Сонымен қатар, драматург өзінің шығармашылығында әрқашан эмоция мен логиканың үйлесімділігін сақтауы керек. Көрермендер тек ақылмен емес, жүрегімен де қабылдайтын шығармалар жазу — нағыз драматургтың ісі.
“Баспагерлік-редакторлық және дизайнерлік өнер кафедрасының” 3-курс студенті Амантаева Тамирис
