Кедейлік деңгейінің көрсеткіштері және шекаралары, тұтыну қоржыны

Кедейлік мәселесі кез келген мемлекетте әлеуметтік-экономикалық тұрақтылыққа әсер ететін маңызды факторлардың бірі болып табылады. Кедейлік деңгейінің көрсеткіштері мен шекаралары халықтың өмір сүру сапасын анықтауға мүмкіндік береді және мемлекеттің әлеуметтік саясатын қалыптастыруда елеулі рөл атқарады. Бұл көрсеткіштер арқылы халықтың әл-ауқаты, табыс деңгейі, негізгі қажеттіліктерді қамтамасыз ету қабілеті бағаланып, қажетті шаралар жоспарланады.

Кедейлік деңгейінің көрсеткіштері

Кедейлік деңгейін анықтайтын бірнеше негізгі көрсеткіштер бар. Олардың ішінде ең маңыздыларына келесілер жатады:

1.Кедейлік шегі – адамның негізгі қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін қажетті минималды табыс деңгейі. Бұл көрсеткіш жеке адам мен отбасының өмір сүру деңгейін бағалауда қолданылады. Егер табыс кедейлік шегінен төмен болса, адам немесе отбасы кедей деп есептеледі. Кедейлік шегі әдетте тұтыну қоржыны негізінде анықталады.

2.Табыс деңгейі – халықтың жан басына шаққандағы орташа табысының көрсеткіші. Бұл көрсеткіш кедейлік деңгейін тікелей анықтамаса да, халықтың қаржылық жағдайын бағалауға мүмкіндік береді. Орташа табыс деңгейі қоғамның әл-ауқатын бағалау және халықтың қай бөлігінің кедейлік жағдайында өмір сүріп жатқанын анықтау үшін қолданылады.

3.Тұтыну шығындары – адамның күнделікті өміріндегі негізгі қажеттіліктерін қамтамасыз етуге жұмсалатын шығындар жиынтығы. Бұл шығындар тамақ, киім-кешек, тұрғын үй және коммуналдық қызметтерге бөлінетін шығындарды қамтиды.

4.Қаржылық қолжетімділік – негізгі қажетті тауарлар мен қызметтерге халықтың қол жеткізу мүмкіндігі. Егер халықтың көп бөлігі қажеттіліктерін қанағаттандыра алмаса, бұл елдегі кедейлік деңгейінің жоғары екенін көрсетеді.

ҚазҰУ https://www.kaznu.kz/  студенті ретінде мақала жазып, осы мәселені көтеруді жөн көрдім, себебі Қазақстандағы қазіргі таңдағы ең өзекті мәселердің бірі.

Кедейлік шекаралары

Кедейлік шекаралары мемлекеттің экономикалық жағдайы мен әлеуметтік саясатына байланысты әртүрлі болуы мүмкін. Көптеген мемлекеттерде кедейлік шегі минималды өмір сүру деңгейімен анықталады. Қазақстанда бұл көрсеткіш «өмір сүру минимумы» деп аталады. Ол аймақтық ерекшеліктерді, халықтың нақты қажеттіліктерін және баға деңгейін ескеріп есептеледі. Бұл шек халықтың ең төменгі қажеттіліктерін қамтиды және әлеуметтік көмек көрсету үшін негіз ретінде қолданылады.

Тұтыну қоржыны

Тұтыну қоржыны адамның күнделікті өмір сүруіне қажет негізгі тауарлар мен қызметтер жиынтығын білдіреді. Бұл қоржын азық-түлік, киім-кешек, тұрғын үй шығындары, медициналық қызметтер және басқа да қажеттіліктерді қамтиды. Қазақстанда тұтыну қоржыны кедейлік шегін есептеу кезінде қолданылады және халықтың ең қажетті қажеттіліктерін қамтуға бағытталған. Тұтыну қоржынының құрамы мен құны халықтың нақты сұраныстарын көрсетуге тиісті, себебі ол кедейлікті бағалаудың маңызды элементі болып табылады.

Қорытындыласақ, кедейлік деңгейінің көрсеткіштері мен шекаралары, тұтыну қоржыны халықтың әл-ауқатының деңгейін анықтауға және кедейлікті азайтуға бағытталған мемлекеттік саясатты тиімді жүргізуге көмектеседі. Әлеуметтік көмек көрсету, еңбек нарығын дамыту, табысты әділ бөлу сияқты шаралар кедейлікті азайтуға ықпал етеді.

«Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті»

Әлеуметтік жұмыс мамандығы 3 курс

Баязит Айдана

Жетекші Авсыдыкова Куралай