Аутизм спектрі бұзылған балалармен және отбасылармен әлеуметтік жұмыс

Әлеуметтік қызметкер мамандығы аутизммен ауыратын адамдардың көптеген мәселелерін шешуде әлі де жетекші рөл атқарған жоқ. Бірақ біз бұл мақалада әлеуметтік қызметкерлер қоғамға толық және мағыналы интеграцияны, сондай-ақ аутизмі бар адамдар үшін әлеуметтік және экономикалық әділеттілікті ілгерілетуге бағытталған зерттеулер мен тәжірибелерге қатысуға жақсы дайындалған деп айтамыз. Біз аутизмі бар адамдар мен олардың отбасыларын қолдауға бағытталған зерттеулерге, тәжірибеге, білімге және адвокатураға қатысу үшін әлеуметтік қызметкер мамандығын қамтамасыз ететін қысқа және ұзақ мерзімді мақсаттарды атап өтеміз.

Кілт сөздер: Аутизм, мүгедектік, күрделі мәселелер, әлеуметтік жұмыс

Бұл мақалада біз аутизм спектрінің бұзылуы (ASD) туралы осы саладағы білімді кеңейтетін әлеуметтік жұмыс зерттеулерінің бүгінгі күнге дейінгі үлесін қарастырамыз. Өмір жолының перспективасын пайдалана отырып, біз аутизм спектрі бар адамдар үшін әділетті және инклюзивті қоғамды қолдауға дайын жұмыс күшін оқыту үшін әлеуметтік қызметкер мамандығы зерттеулерге қатысуға міндеттеме алуы керек деп есептейміз. Аутизмі бар адамдарды және олардың отбасыларын қолдайтын әлеуметтік қызметкерлер аутизмі бар адамдар мен олардың отбасыларын қолдауға және қауымдастықтарға олардың хабардарлығын арттыруға көмектесуге бағытталған зерттеулерге, тәжірибеге, білімге және адвокатураға қатысады. Кеңірек айтқанда, әлеуметтік жұмыс зерттеушілері аутизммен ауыратын адамдардың әртүрлі тәжірибесін зерттеуде шешуші рөл атқарады, көптеген жүйелік араласуларды әзірлеуге және сынауға, әлеуметтік әділетсіздікке қарсы тұруға және аутизммен ауыратын адамдардың қоғамға толық және мағыналы интеграциялануына ықпал етеді.

Аутизм спектрінің бұзылуының Қазақстандағы статистикасы

       АСБ-бұл жүйке жүйесінің дамуының тұқым қуалайтын бұзылуы, ол әлеуметтік өзара әрекеттесу мен коммуникацияның дамуындағы кідіріспен немесе сәйкессіздікпен, сондай-ақ шектеулі әрекеттер мен қызығушылықтармен сипатталады.

Статистикалық деректерге сәйкес, Қазақстанда жас аутизммен ауыратын балалардың саны 1052 баланы, мектеп жасына дейінгі балалардың саны (3 жастан 5 жасқа дейін) – 4331 баланы, ал 6 жастан 18 жасқа дейінгі балалардың саны – 6704 баланы құрайды.

Бүгінгі таңда елімізде 18 жасқа дейінгі балаларға жеке немесе кіші топта көмек көрсететін 208 психологиялық-педагогикалық түзету кабинеті және 18 оңалту орталығы жұмыс істейді. Аутизмі бар балаларға психологиялық-педагогикалық көмек 44 арнайы және жалпы білім беретін мектепке дейінгі ұйымдарда және 9 аутизм орталықтарында көрсетіледі.

2022 жылы психологиялық-педагогикалық түзету кабинетінде аутизмі бар 1789 бала, оңалту орталығында-288 бала, аутизм орталығында – 733 бала психологиялық-педагогикалық көмек алды.

Аутизм спектрінің бұзылуының сипаттамалары мен таралуы

      АСБ-бұл жүйке жүйесінің дамуының тұқым қуалайтын бұзылуы, ол әлеуметтік өзара әрекеттесу мен коммуникацияның дамуындағы кідіріспен немесе сәйкессіздікпен, сондай-ақ шектеулі әрекеттер мен қызығушылықтармен сипатталады.  Зерттеушілер АСБ биомаркерлері бар деп күдіктенсе де, қазіргі уақытта АСБ диагностикасы немесе скринингі үшін қолдануға болатын биомаркерлер жоқ.

Әлеуметтік жұмыстың рөлі

      Әлеуметтік қызметкерлер әлеуметтік және экономикалық әділетсіздікке әкелетін әлеуметтік және экологиялық жүйелерді зерттеуге және қауымдастықтарда тиімді жүзеге асырылуы мүмкін араласу шараларын қолдануға үйретілген. Әлеуметтік жұмыстың құндылықтары біздің этикалық кодексте көрсетілген, онда біздің әлеуметтік әділеттілікке деген адалдығымыз және жеке тұлғаға бағытталған және жүйелі ойлауға деген сеніміміз көрсетілген. Басқа кәсіптер осы құндылықтарды бөліссе де, бұл әлеуметтік мәселелерді шешуге деген көзқарасымызды басқа кәсіптерден ерекшелендіретін осы шеңберлердің интеграциясы. Брекке әлеуметтік қызметкерлер маргиналдануға және азаматтық құқықтардан айыруға ықпал ететін динамикалық факторларды түсінуге және өзгертуге, сондай-ақ әл-ауқатты жақсарта алатын бірқатар көп жүйелі араласуларды зерттеуге тырысады деп мәлімдейді. Маңыздысы, әлеуметтік жұмыс зерттеушілері күрделілікті түсінеді және зерттеу үшін жеке айнымалыларды немесе құрылымдарды оқшаулауға тырыспайды. Әлеуметтік жұмыс зерттеушілері оның орнына өз зерттеулерін әлеуметтік жұмыс туралы ғылымды анықтайтын күрделі биопсихоәлеуметтік перспективалар мен адамның қоршаған ортамен қарым-қатынасына негіздейді. Сонымен қатар, күрделі жүйелер шеңберіндегі синтездеу қабілеті әлеуметтік жұмыс саласындағы зерттеулерді басқа тәртіптік парадигмалар шеңберінде жүргізілетін зерттеулерден ерекшелендіреді.

Аутизммен байланысты әлеуметтік жұмыс саласындағы зерттеулер біздің Этикалық кодексті, сондай-ақ әдіснамалық және теориялық негіздерді көрсетеді. Әлеуметтік жұмыс зерттеушілері аутизмді зерттеуге негізгі үлес қосты, соның ішінде:

• Жеке адамдар мен отбасылар үшін аутизм салдары;
• Aутизм қаржылық ауыртпалығы;
• Аутизм спектрі бұзылған кішкентай балалардың ата-аналарын қолдау үшін ғылыми негізделген тәжірибелерді қолдану;
• Аутизм спектрі бұзылған жас балаларды скринингте әлеуметтік қызметкерлердің рөлі;
• Нәсілдік және этникалық айырмашылықтар;
• Өмірдегі негізгі өзгерістердің әсері;
• Аутизммен ауыратын орта және егде жастағы адамдардың денсаулығы мен өмір сапасы;
• Аутизм спектрі бар ересектерге арналған араласулар
• Aутизм бар балалардың көп мәдениетті ата-аналарына арналған мәдени ақпараттандырылған және қауымдастықты қамтитын араласу зерттеуі.

Aутизм спектрі бұзылуына  қатысты осы әлеуметтік жұмыс зерттеуін бес тақырып біріктіреді:

• Әлеуметтік жұмыс объективі арқылы аутизмді зерттеудің кең саласының тенденцияларын қарастыру;
• Өмір жолы тұрғысынан маргиналдануға және азаматтық құқықтардан айыруға әкелетін факторларды зерттеу;
• Отбасылық жүйелерге назар аудару, емес тек жеке адамдарда аутизм спектрі;
• Аутизм спектрі бар адамдар тобының қажеттіліктерін анықтау, олар осал болып табылады, әсіресе өмірдегі негізгі өтпелі кезеңдерде; және
• Аутизм спектрі бұзылған адамдар мен олардың отбасылары үшін AСБ әсерін жоюға көмектесетін ауқымды араласуларды әзірлеу және сынау.

Алайда, әлеуметтік жұмыс зерттеушілерінің, тәрбиешілер мен практиктердің аутизммен ауыратын адамдар, олардың отбасылары мен қауымдастықтары алдында тұрған ең күрделі мәселелерді мақсатты, жүйелі және ұжымдық түрде шешу үшін бірлесіп жұмыс істеуге көптеген мүмкіндіктері бар. Атап айтқанда, әдебиетте әлеуметтік жұмыс саласындағы зерттеулерге қатысты келесі екі негізгі салада айтарлықтай олқылықтар бар:

• Аутизм спектрі бұзылған адамдарда маргинализация мен құқықсыздықтың себептері мен салдарын анықтау;
• Өмір бойы аутизммен ауыратын адамдар үшін қауымдастық үшін маңызды дәлелді араласуларды әзірлеу.

Осы олқылықтарды жою үшін AСБ-на мамандандырылған зерттеушілер мен әлеуметтік жұмыс тәжірибелері тиісті популяциялардың табысты кең ауқымды бастамаларынан сабақ ала алады.

Әлеуметтік қызметкерлер өзара байланысты бірқатар әлеуметтік мәселелерді шешу үшін ғылыми-практикалық серіктестіктерді анықтады және пайдаланды. Мысалы, әлеуметтік жұмыс зерттеушілері университеттер мен агенттіктер арасындағы серіктестікті балаларды қорғау персоналын жалдау мен сақтауды жақсарту стратегиясы ретінде анықтағаннан кейін  IV-E title балаларды қорғау оқу бағдарламасы жаңа әлеуметтік қызметкерлерді Балаларды қорғаудың қатал тәжірибесіне дайындау үшін университеттер мен агенттіктер арасында серіктестік құрды. Әлеуметтік қызметкерлер сонымен қатар қазіргі уақытта ауыр және тұрақты психикалық аурулары бар миллиондаған адамдарға өз қауымдастықтарында өмір сүруге мүмкіндік беретін ACБ үшін дәлелдер базасын құруда басты рөл атқарды . Бір қызығы, бұл бастамалар әлеуметтік жұмыс бойынша білім берудегі өзгерістермен қатар жүрді – бұл Аутизм спектріндегі адамдармен жұмыс істеуге дайындалған әлеуметтік қызметкерлердің штатын ұлғайту үшін қажет болатын стратегия.

Қорытынды

Біздің эссе АСД туралы білім мен АСД емдеу саласындағы әлеуметтік жұмыс саласындағы зерттеулердің айтарлықтай үлесін көрсетеді. Қазіргі уақытта механизмдер мен шешімдер түсініксіз болғанымен, бүгінгі күнге дейін жүргізілген зерттеулердің көпшілігі аутизм спектрі бұзылған адамдар өмір бойы үлкен әлеуметтік және экономикалық әділетсіздікке тап болғанын атап көрсетеді. Мұнда біз әлеуметтік қызметкерлердің қоғамға толық және мағыналы интеграцияны, сондай-ақ аутизмі бар адамдар үшін әлеуметтік және экономикалық әділеттілікті қолдайтын зерттеулер мен тәжірибелерге қатысу үшін қажетті білімі мен кәсіби өкілеттіктері бар екенін растаймыз. Біз бұл миссияны әр түрлі ортадан шыққан адамдардың ерекше күштері мен қажеттіліктеріне жауап беруге дайын жұмыс күшін дайындаусыз орындай алмаймыз. Осы мақалада көрсетілген кәсіптің біріктіруші мақсаттары аутизмі бар адамдар мен олардың отбасыларына қатысты теңсіздік пен әділетсіздікті азайту үшін әлеуметтік қызметкер мамандығының бірегей перспективалары мен әдістемелерін пайдалануға мүмкіндік береді.

Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ

“Әлеуметтік жұмыс” мамандығының 1 курс магистранты: Момынханова Анеля

Жетекші: Авсыдыкова Қ. А

https://www.kaznu.kz/ru