Алаш Орда:тәуелсіздік идеясының бастамасы

Алаш Орда: Тәуелсіздік идеясының бастамасы

Қазақ халқының тарихы ұлттық азаттық пен мемлекеттілік жолындағы үздіксіз күреспен өрбіді. Соның ішінде XX ғасырдың басында пайда болған Алаш Орда қозғалысы қазақ халқының тәуелсіздікке деген ұмтылысының жарқын көрінісі болды. Бұл қозғалыс ұлттық мемлекеттілікті қайта жаңғыртуды мақсат етіп қойып, тәуелсіздік идеясының бастамасы ретінде маңызды орын алады.

Алаш Орда қозғалысының пайда болуы

XIX ғасырдың аяғы мен XX ғасырдың басы қазақ халқы үшін күрделі кезең болды. Патшалық Ресейдің отаршылдық саясаты қазақ жеріндегі экономикалық, әлеуметтік және саяси өмірді түбегейлі өзгертті. Ұлттық зиялы қауым өкілдері осындай қиын жағдайларда халықты біріктіріп, тәуелсіздікті қалпына келтіруді басты мақсат етті.

Алаш қозғалысының негізін қалағандардың қатарында Әлихан Бөкейхан, Ахмет Байтұрсынұлы, Міржақып Дулатұлы, Халел және Жаһанша Досмұхамедовтер, Мұстафа Шоқай сынды қайраткерлер болды. Олар қазақ халқының саяси санасын оятып, ұлттық мүдделерді қорғауға ұмтылды.

Алаш Орда үкіметінің құрылуы

1917 жылы Ресейде ақпан және қазан төңкерістері орын алып, елдегі билік жүйесі түбегейлі өзгерді. Осы мүмкіндікті пайдалана отырып, қазақ зиялылары сол жылы желтоқсан айында Орынбор қаласында екінші жалпықазақ съезін ұйымдастырды. Бұл съезде Алаш автономиясы жарияланып, оның үкіметі – Алаш Орда құрылды. Үкіметтің төрағасы болып Әлихан Бөкейхан сайланды.

Алаш Орда үкіметі ұлттық мемлекеттілікті қалыптастыруға бағытталған нақты қадамдар жасады. Олар білім беру, жер мәселесі, сот жүйесі және халықты басқару салаларында реформалар жүргізуді көздеді. Сондай-ақ, Алаш қайраткерлері қазақ халқының дәстүрлері мен мәдениетін сақтап қалуға ерекше мән берді.

Алаш идеясының мәні

Алаш қозғалысы қазақ халқының ұлттық бірлігін нығайтуға және тәуелсіздікке қол жеткізуге ұмтылды. Бұл идея тек саяси тәуелсіздікпен шектелмей, мәдени және рухани тәуелсіздікті де қамтыды. Алаш қайраткерлері білім мен ғылымды дамытуды, ұлттың өз болашағын өзі айқындауын негізгі мақсат деп санады.

Сонымен қатар, Алаш зиялылары қазақ халқының құқықтарын қорғау үшін халықаралық деңгейде әрекет етті. Олар өз идеяларын әлемдік қауымдастыққа жеткізуге тырысты.

Алаш Орда мен тәуелсіздік

Алаш Орда қозғалысы ұзақ уақыт бойы Кеңес өкіметінің қатаң саясатының көлеңкесінде қалды. Алайда бұл қозғалыстың идеялары тәуелсіз Қазақстанның құрылуының негізін қалады. 1991 жылы Қазақстан тәуелсіздігін жариялағанда, Алаш қозғалысының мұрасы қайта жаңғырып, ұлттық тарихтың маңызды бөлігіне айналды.

Қорытынды

Алаш Орда – қазақ халқының тәуелсіздікке деген ұмтылысының жарқын беті. Бұл қозғалыстың идеялары мен қайраткерлерінің еңбегі бүгінгі Қазақстанның негізін қалады. Алаштың арманы – еркін, білімді және біртұтас мемлекет құру идеясы – қазіргі заманғы тәуелсіз Қазақстанның басты бағыттарының бірі болып қала береді.

“Алаштың жолы – азаттық жолы” деген ұран бүгінгі ұрпақ үшін тарихи сабақ ретінде өз маңызын жоғалтқан жоқ.