Ролан Барт және тіл феномені

Министерство науки и высшего образования Республики Казахстан

Казахский национальный университет имени аль-Фараби

Факультет философии и политологии

Кафедра религиоведения и культурологии

на тему: «Проблема метода познания и субстанции в философии эпохи Нового времени»

по специальности «6В03102 – Культурология»

на тему: “Ролан Барт және тіл феномені”

Выполнила:Есболат Ж.Г

студентка 2 курса

Научный руководитель: Жолдубаева А.К. доктор философских наук, доцент

Алматы 2024

обязательно в конце вашей работы вставит хэштэги:

#КазНУ

#мәдениеттану

#культурология

#кафедра религиоведения и культурологии

#факультет философии и политологии

Ролан Барт – ХХ ғасырдың ең ықпалды ойшылдарының бірі, әсіресе тіл мен семиотика мәселелері бойынша. Оның еңбектері тіл мен коммуникацияны тек ақпарат жеткізу құралы ретінде емес, мәдениеттегі мағыналар жүйесі ретінде қарастыруымен ерекшеленеді. Барт мәтіндерді талдау арқылы қоғамдағы «кодталған» мағыналарды ашуға тырысты, бұл тәсілді әсіресе әдебиеттану мен мәдени зерттеулерде қолданды.

Тілдің феномені және Барттың көзқарасы

Барт үшін тіл тек таңбалар жиынтығы емес, ол қоғамдағы шындықты құрушы механизм. Ол Фердинанд де Соссюрдің семиотикалық ілімдерін дамыта отырып, кез келген мәтін – жазбаша, визуалды немесе ауызша болсын – белгілі бір кодтар арқылы мағынаны жеткізеді деп санады. Барт тілдің құрылымдарын зерттеу арқылы «табиғи» деп есептелетін түсініктердің шын мәнінде мәдени және идеологиялық конструкт екенін дәлелдеді.

Мифтер және тіл

Барттың 1957 жылы шыққан «Мифологиялар» еңбегі оның тіл туралы түсініктерін ашып көрсетеді. Бұл еңбекте ол күнделікті өмірдегі заттар мен құбылыстардың қалай «мифке» айналатынын зерттейді. Мысалы, қарапайым жарнама, кино немесе спорт тілінің өзі белгілі бір идеяларды дәріптеудің құралына айналады. Осылайша, тіл идеологияны жеткізу құралы ретінде қызмет етеді.

Барттың айтуынша, миф екі деңгейлі мағынадан тұрады:

1. Денотация – сөздің тура, лексикалық мағынасы.
2. Коннотация – сөздің астарлы, мәдени немесе идеологиялық мәні.

Мәселен, қарапайым раушан гүлі бір жағынан тек өсімдік (денотация) болса, екінші жағынан ол махаббат пен романтика символы ретінде қабылданады (коннотация). Барт бұл процесті мәдениеттердегі символдардың қалайша санада тұрақталып, «табиғи» қабылданатынын көрсету үшін талдайды.

Автордың өлімі: Тілдің рөлі мәтіннің орталығында

1967 жылғы «Автордың өлімі» мақаласында Барт тіл феноменін ерекше қырынан қарастырады. Онда ол мәтіннің түсінігі автордың ниетіне тәуелді емес екенін, керісінше, оқырманның мәтінді қабылдауына байланысты екенін айтады. Бұл идея постмодернистік ойлауға айтарлықтай әсер етті: мәтіндегі мағына автор емес, тілдің өзі мен оны қабылдаушы арқылы жасалады.

Қорытынды

Ролан Барт тілді тек коммуникативтік құрал ретінде емес, мәдениет пен идеологияны жеткізуші, шындықты құрастырушы құрал ретінде зерттеді. Оның еңбектері қазіргі заманғы мәдени зерттеулерге, әсіресе медиа, жарнама және әдебиет салаларына орасан зор ықпал етті. Барттың идеялары тілді зерттеу аясын кеңейтіп, оны әлеуметтік және мәдени тұрғыдан тереңірек түсінуге мүмкіндік берді.