Қазақстандағы арабизация

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

“Философия және саясаттану”факультеті,

”Дінтану және мәдениеттану”кафедрасы

4-курс студенті Байтөлеуов Жандос Алмасұлы

Жетекшісі: ҚазҰУ аға оқытушысы Тунгатова Ұ.А.

www.kaznu.kz

Білім мен мәдениет деңгейінің төмендеуі, қазақстандық қоғамдағы моральдық-адамгершілік бағдарлардың өзгеруі, оның едәуір бөлігін архаизациялау, біздің басылым әңгімеге шақырған сарапшылар әр түрлі түсіндірді. Бүгін біз осы сезімтал тақырыпты талқылауға әлеуметтік антропологты, Қазақ ұлттық консерваториясының профессорын қосуды ұйғардық. Құрманғазы, Евфрат Имамбектің материалдық емес мәдени мұра жөніндегі ұлттық комитетінің мүшесі, мәселенің тамырын тереңірек іздеу керек деп санайды…

Сананың тәуелсіздігі ешқашан жалпыұлттық құбылысқа айналған емес.

Бұл мәселені көтерудің жаңа себебі осы жазда Қазақстанның бірнеше өңірінде өткізілетін жаңбыр туралы ұжымдық дұғалар болды. Сіз, Евфрат Бағдатұлы, халықтың осындай рәсімдерге деген құштарлығын қалай сипаттайсыз?

– Менің ойымша, мұндай құбылыстарды қарапайым “халықтың хоббиі” деп санауға болмайды. Өйткені, жаңбырды шақыру рәсімі – “тасаттық” -ауыл шаруашылығынан басқарушылардың бүкіл өңірлерді құрғақшылық зардаптарынан құтқару бойынша қандай да бір пәрменді шаралар қабылдау қабілетіне сенбейтін біздің ауыл тұрғындары үшін мәжбүрлі шара болды. Тәжірибе шындықтың өлшемі екенін нақты білетіндіктен, ежелгі әдістер біздің барлық экологтардың, мелиораторлардың, агрономдар мен зоотехниктердің іс-шараларына қарағанда тиімдірек болғанын мойындауымыз керек…

Қазақтардың бірнеше ұрпағы “өзімізді”, яғни мәдени бірегейлікті іздеп, сұраққа жауап беруге тырысуда: біз кімбіз? Кеңес заманында атеистік идеологияның ғана емес, сонымен бірге еуроцентризмнің үстемдігінің арқасында біздің барлық мәдени мұрамыз, әсіресе көшпелі түркі дәстүрлері “қараңғы феодалдық өткеннің”, “шамандық алалаушылықтың”қалдықтары ретінде қарастырылды. Жергілікті жерде кейбір рәсімдер, әрине, орындалды, бірақ тұтастай алғанда олар физикалық түрде жойылды немесе ең жақсы жағдайда мазақ етілді. Музыка мен сәндік-қолданбалы өнерге тыйым салынбаса да, бұл тек қазақ мәдениетінің мәнін, ұлттық сананың тереңдігін көрсетпейтін сыртқы атрибуттар, бұл, жалпы алғанда, адамды жетелейді