Филологиялық пәндерді оқытуда халықтық педагогиканы пайдалану мәселелері

Мамбетова Кенжеш Гилмановна

Мақсатым –тілұстартып, өнершашпақ.

Абай.

Қазipriтаңдапедагогикадағыоқу-тәрбиемәселесінебүгінгікүнталабынасауміндеттердіатқаружүктелуде. Алайда, бұлміндеттердістандарттарғасайжүзегеасыруүшін, өзгетілдіұлтөкілдерінехалықтықпедагогиканыпайдалудыңмаңызызор. Мысалы: жаңасабақболсын, қайталаусабағыболсыналатынорныерекше.

Атапайтатынболсам, тиымсөздер, қанаттысөздер, жаңылтпаш, жұмбақ, мақал-
мәтелдертілдамытудакөпкемегінтигізеді 10-сыныпта өткен «Наурыз» сабағыналатын
болсам, жаңасабақтүсіндірілгенненкейін, сабақтыбекітуушінНаурызкөженідайындау
салты мен құдайнанныңүлестірусалтыкөрсетілді. Қазақхалқыныңұлттықтағам, киім,
ойын, өнерінебайланыстыжұмбақ, жаңылтпаш, мақал-мәтелдердентоптарарасында
жарыстарөткізілді. Мысалы:

Есетатаметасатар, Торта қойдым, орта қойдым,

Етасатса,бесасатар. Орта қойдым, жорта қойдым.

Ас-адамның арқауы.

Нан болса әнболады,т.б.

 

Бүгінгікүнде педагогика ғылымыныңалдындатұрғанкүрделіміндеттіхалықпедагогикасындағығасырларбойындақалыптасқанбілім, тәжірибеарқылыжүзегеасыраалатындығымызмәлімболыпотыр. Педагогикадағыұлттықтәрбиеұлттыңтіршілігіне, шаруашылықкісібіне, отбасылық, қоғамдықтарихына, өнеріне, дініне, салт-дәстүрнесайтуып, дамып, жалғасыпотырады.

Олайболса, ұлттықтәрбиедәстүрлерітамашалаудықажетететінкөнедәуірecкepішіғанаемес, ол ел тұрмысында, адамдарқарым-қатынасында, отбасылықөміріндебелсендіқызметететінжандықұбылыс, бүгінгітәрбиеніңқайнаркөзі, негізінеайналуғатиісекендігінөмірқажеттігідәлелдепотыр.

Соныменқатар, салт-дәстүрлердіңұлттықтәрбиетiperi бола алатындығыныңтағы да 6ip ерекшелігі, оныңic-әрекетарқылытәрбиелеудіжүзегеасыраалатындығында. Сабаққақойылатынміндеттер мен әдіс-тәсілдер:

1. Салт-дәстүрлердітүсіндіру — мазмұнынанықтау, топтау, бағыттау;
2. Оқуүрдісіндехалықтықпедагогиканыпайдаланужолдары, оны ұйымдастыру
   жұмыстарын, түрлерінқарастыру.

Бұлмәселенішешуүшінсалт-дәстүрлердіоқу-тәрбиепроцесіндепайдалануәдістерінеталдаужасау кажет.

а) Халықтықпедагогиканыпайдалануарқылықолжеткізеалатынжетістіктердіанықтау, оны дамытужолдарынқарастыру;

ә) Сан алуанәдістемелікжолдарынқарастыру, ұлттықерекшеліктерінпайдалану;

б) Практикалықжаттығулар, яғнисалт-дәстүрлердіicжүзіндепайдалану, қолдану;

в) Ауызәдебиетінәдепкеайналдыру, яғнимінез-құлықкөрінісінежеткізу.

Бастыназараударатынмәселе — салт-дәстүрлердімектепоқу-тәрбиепроцесіндежүзегеасыратынбастытұлгаұстаз – тәлімгер, осы халықтықпедагогиканыбіліпқанақоймай, оны icжүзінде, өмірлікпрактикадапайдаланаалатындайболуышарт.

Мақсаты: салт – дәстүрлердіңоқуүрдісіндеғасырларбойықалыптасқан мол тәжірибесіненегізделген, адамдүниетанымынқалыптастыратынғылымекендігінескереотырып, 6үгінгі күнталабынасайұлттықтәрбие беру мүмкіндіктерінпайдалану, нәтижесіндеболашақұстаздардыұлттықсалт-дәстүрлердіқастерлеп, елге, жерге, ұлтмәдениетінедегеншынайысүйіспеншіліккетәрбиелеу. Сабақтарымдамынадайхалықтық педагогика түрлерінпайдаланамын:

1. Жұмбақтар.
2. Мақал-мәтелдер.
3. Жаңылтпаштар.
4. Тыйымсөздер.
5. Қанаттысөздер.
6. Ұлттықойындарт.б.

 

 

 

 

 

 

 

Тұрақтытіркестер

Мағына

Сұрақтар

Тілішығу

Итарқасықиянда

………………………….

………………………….

Таяқтастам

………………………….

Қоянжүрек

Сөйлеу

………………………….

Қуану

………………………….

………………………….

Жылдам

………………………….

 

Не істеу?

………………………….

………………………….

Қандай?

………………………….

………………………….

………………………….

 

 

№

Мақалмәтелдер

Тақырыптары

1

2

3

4

5

6

7

Денсаулық–зорбайлық

………………………….

Досыкөптіжауалмайды, . . . .

………………………….

Аткөргеноқжонар, . . . .

………………………….

Ердінамысөлтіреді, . . .

………………………….

Өнер-білім

………………………….

Еңбек

………………………….

Ынтымақ, бірлік

………………………….

Оқушыларұлттықтәрбиеніңтеориялықнегіздерінзерттеуарқылыэтнопедагогикамәселелерініңтеориялықзерттеуiciнeқатысуларынамүмкіндіктуады.

Теорияныңпрактикаменбайланыстығынжүзегеасырумақсатындамектептеоқушылардыңшығармашылықізденістобыныңжұмысынұйымдастырукерек. Мысалы, «Қазақсалт – дәстүрлері, «Мақал мен мәтелдіңайырмашылығы», «жаңцылтпаштар» т.б. тақырыптарғакітапшалардайындап, оқушыларөзбетіменшығармашылықжүргізеді.

Мақсаты: оқушылардығылыми-методикалықзерттеужұмыстарынжүргізугеүйрету, материалдардыжүйегекелтіру, салыстыру, анализ жасау, қорытындылау, оқушыларғаөздігіненізденуінежолашу.

 

Қорытындылайкеле, халықпедагогикасыныңтілдідамытуға, сөздікқорынмолайтуғаәcepi мол екенінбайқадық. Келешектеөзгетілөкілдерінеауызәдебиетініңтүрлерінмолырақтаныстырукерек. Олүшінмынадайміндеттердішешуқажеттігітуындапотыр:

• Салт-дәстүрдіңтарихынзерттеу, олардыңхалықпедагогикасындағыалатынорнынанықтау.
• Салт-дәстүрлердіңпсихологикалықнегіздерінқалыптастыру.
• Өзгетілдіұлтөкілдерінехалықтық педагогика арқылытіліндамыту, сөздікқорынмолайту.
• Шығармашылыққа баулу.

 

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Н. Оралбаева. «Практикалық қазактілі». 1999 ж.
2. Қ. Бектұров. «Қазақтілі». 1995 ж.
3. М. Балақаев. «Қазақтілі». 1992 ж.
4. С. Исаев, М. Мұқышева. «Дидактикалық материалдар». 2002 ж.
5. К. Хикмет. «Даналық сүрлеуі». 2005 ж.
6. Ғылыми-әдістемелікжурналдар. 2007, 2008, 2009 ж.ж.