Әбілхан Қастеевтің мерейтойы: Ұлттық өнердің ұлы тұлғасы

Әбілхан Қастеевтің мерейтойы: Ұлттық өнердің ұлы тұлғасы

2024 жылы Қазақстанның бейнелеу өнерінің негізін қалаушылардың бірі, әйгілі суретші Әбілхан Қастеевтің туғанына 120 жыл толып отыр. Бұл мерейтой қазақ халқының рухани және мәдени мұрасының көрнекті өкілін ұлықтап, оның шығармашылығының маңыздылығын қайта саралап, жаңа буынға жеткізуге мүмкіндік береді.

Әбілхан Қастеевтің өмірбаяны

Әбілхан Қастеев 1904 жылы Жаркент өңірінде дүниеге келген. Өнерге деген сүйіспеншілігі бала кезінен байқалғанымен, ол кәсіби білімді тек кейінірек алды. Жастайынан қарапайым еңбекпен айналысып, ауыл өмірін терең түсініп өскен Қастеев халықтың тұрмысын, дәстүрлерін және табиғаттың әсемдігін өнер тілімен жеткізуді мақсат етті.

1930 жылдары ол Мәскеуде Н.К. Крупская атындағы көркемсурет студиясында білім алып, сол жерде кәсіби суретші ретінде қалыптасты. Отанға оралған соң, Қастеев қазақ өнерін дамытуға ерекше үлес қосты. Оның шығармалары тек қана көркемдік құндылығымен емес, тарихи, этнографиялық маңыздылығымен де ерекшеленеді.

Қастеев шығармашылығы: қазақтың жан дүниесі

Әбілхан Қастеевтің шығармашылығы қазақ халқының тұрмыс-тіршілігін, мәдениеті мен рухани байлығын бейнелейтін көркемдік энциклопедия іспетті. Оның «Түрксіб», «Колхоздың тойы», «Биік таулар», «Амангелді сарбаздары» сияқты туындылары ұлттық тарихтың маңызды кезеңдерін бейнелейді.

Қастеевтің табиғатқа арналған пейзаждары ерекше орын алады. Ол Қазақстанның кең даласы мен асқар тауларын, өзен-көлдерін үлкен шабытпен бейнелеп, көрерменді туған жердің сұлулығын бағалауға шақырды. «Қазақстан табиғаты», «Алматының көктемі», «Көлсай» секілді туындылары көркемдік пен нәзіктіктің үйлесімін көрсетеді.

Сонымен қатар, суретші өз шығармаларында заманауи өмірді де бейнелеген. Оның «Ескі және жаңа тұрмыс» картинасы қазақ қоғамының тарихи трансформациясын суреттейді. Мұнда дәстүрлі мәдениет пен жаңа дәуірдің үйлесімін көруге болады.

Қастеевтің ұлттық мәдениеттегі орны

Әбілхан Қастеев – қазақ бейнелеу өнерінің негізін қалаушы ретінде ұлттық мәдениет тарихында ерекше орын алады. Ол қазақ халқының өмірін шынайы әрі терең түсініп, сол өмірді өнер тілімен баяндап берді. Оның еңбектері ұлттық рухтың айнасы, қазақ халқының рухани байлығының символы болып табылады.

Қастеевтің өнері тек Қазақстанда ғана емес, халықаралық деңгейде де жоғары бағаланды. Оның шығармалары Мәскеудегі Третьяков галереясы мен басқа да беделді мұражайлардың экспозицияларында қойылған. Бұл оның еңбектерінің әмбебаптығы мен мәдени маңыздылығын көрсетеді.

Қастеев мұрасын дәріптеу

120 жылдық мерейтой аясында елімізде Әбілхан Қастеевтің өмірі мен шығармашылығына арналған көрмелер, конференциялар және басқа да мәдени іс-шаралар ұйымдастырылуда. Бұл шаралар ұлы суретшінің өнерін кеңінен насихаттауға, жас ұрпақты өнерге баулуға және ұлттық мәдениетке деген қызығушылықты арттыруға бағытталған.

Сонымен қатар, Әбілхан Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер мұражайы оның шығармашылығын дәріптеудің маңызды орталығы болып табылады. Мұражайда суретшінің бай мұралары сақталған және оларды зерттеу жұмыстары жалғасуда.

Қорытынды

Әбілхан Қастеевтің 120 жылдық мерейтойы – бұл тек бір суретшінің өмірі мен еңбегін еске алу ғана емес, ұлттық өнеріміздің даму жолын қайта зерделеп, жаңа биіктерге жетуге мүмкіндік беретін кезең. Қастеевтің шығармалары – қазақ халқының жан-дүниесін, тарихын, мәдениетін түсінуге арналған құнды мұра.

Ұлы суретшінің өмірі мен еңбектері бізге рухани күш-қуат сыйлайды және ұлттық өнерімізді одан әрі дамытуға шабыт береді. Әбілхан Қастеевтің есімі әрқашан қазақ халқының мақтанышы ретінде сақталып, оның мұрасы болашақ ұрпаққа өнеге болып қала бермек.

Толқынқызы Мәдина – География және табиғатты пайдалану факультеті, Табиғи- техногендік қауіп қатерлер, 1-курс студенті 

Джолдыбаева У.М. – тарих ғылымдарының кандидаты, доцент