Тәуке хан тұсындағы қазақтардың қоғамдық-құқықтық жүйесі.

6.4

Қазақ хандығының XVI – XVII ғасырлардағы дамуы

Күні:

Сынып: 6 «А»

Мектеп:28

Мұғалімнің аты-жөні:Кожабекова Г.А.

Қатысқан оқушылар  саны:

Қатыспаған оқушылар саны:

Сабақтың тақырыбы

Тәуке хан тұсындағы қазақтардың қоғамдық-құқықтық жүйесі.

Зерттеу сұрағы: Неліктен А. Левшин Тәуке ханды «Дала Ликургі» деп атады?

6.3.2.6 қазақ хандарының сыртқы саясатын талдау

Көпшілігі :  Қазақ хандығының Тәуке хан тұсындағы ішкі – сыртқы саясаты, көрші елдермен қарым – қатынасы туралы деректермен танысады.

 Кейбірі:  Тәуке хан туралы  қосымша мәліметтерді сыныптастарына түсіндіріп оқулықтан тыс ресурстар қоса алады.

кезеңдері

10  минут

« Қуанамын мен де,
Қуанасың сен де .
Қуанайық достарым
Арайлап атқан әр күнге»  өлең шумағы арқылы психологиялық тренингі.Мақсаты сабақ басында бір-біріне жақсы көңіл күй сыйлау.

Алдыңғы тақырыптан алған білімдерін еске түсіріп,пысықтау мақсатында   «Ғажайып табло»  әдісін қолданамын.

ҚБ: құттықтау хаттары арқылы

Кері байланыс: «Екі жұлдыз,бір тілек»

Жаңа тақырыпты бастау үшін: «Жұмбақ хат» тәсілін қолданамын.

Бұл ханның билігі қазақтардың барлық үш жүзіне тарады.Ханның билік еткен кезеңі қазақ хандығының «Алтын ғасыры» және « Қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған заман »  деп аталады. Ол үш жүздің басын қосып  Күлтөбеде құрылтай өткізді . Бұл хан XVII ғасырдың соңы мен  XVIII ғасырдың басында билік етті.Хан ұлы билер Төле,Әйтеке ,Қазыбектермен келісе отырып заңдар жинағын жасады.Бұл қай хан?Оқушылардың жауабынан кейін «Тауке хан» туралы бейнетаспа көрсетіледі.

Слайд ,сұрақтар мен жауаптар

«Тауке хан» туралы бейнетаспа

12 минут

6  минут

6 минут

Оқуға 3 минут уақыт беріледі.Әр топқа қорғауға үщ минут беріледі

1.Тәуке ханның шығу тегі мен жеке басына сипаттама.

2.Тәуке ханның ішкі саясаты.

3.Тәуке ханның сыртқы саясаты

  Әз-Тәуке хан немесе Мұхаммед Батырхан (1626-1718 жж.) деп те аталады, Есім ханның немересі, Салқам Жәңгір атанған Жәңгір ханның ұлы. Тәуке хан тұсында Қазақ хандығы саяси жағынан нығайған және бір орталыққа бағынған үлкен мемлекет болды.  Тәуке ханның үш жүзге және Қырғыз бен Қарақалпаққа да билігі жүрген. Тәуке хан тұсында Сыр бойында Қазақтың 32 қаласы болған. Қысқы Ордасын Тәуке Хан Түркістан қаласына орналастырды. Жазғы Ордасы қазіргі Астана қаласына таяу жерде болған. Халық зердесінде қалған аңыздар бойынша да Тәуке хан билік жүргізген заман ең бір өркендеген «Алтын ғасыр» ретінде қалды. Тәуке ханның билік құру кезеңі    1680-1718 жылдар. Яғни, қазақ даласында отыз жылға жуық хандық  билік құрған. «Жеті жарғы» заңдар жинағын жасаған.Ол көреген саясаткер, ақылды дипломат, құдіреті күшті хан болды.

Дескрипторы:

1. Тәуке ханның шығу тегін анықтайды.

2.Жеке басына сипаттама  жасайды.

3.Тәуке ханның билікте жетістікке жету жолын табады

4.Жүздер арасындағы байланысты қалай ретке келтіргенін табады.

5.Тәуке ханның билігінің  тараған аймақтарын анықтайды.

6. «Жеті жарғы» заңдар жинағының құрылымымен таныстырады.

7.Қазақтар мен ойраттардың ара қатынасы туралы айтады.

8.Қазақстанның Ресеймен жақындасу себебін анықтайды.

9.Қазақ хандығы мен Жоңғарияның арасындағы күрес туралы баяндайды.

ҚБ:құттықтау хаттары арқылы

Кері байланыс: «Екі жұлдыз,бір тілек»

2-тапсырма. «Жокей мен ат» (Авторы А.Каменский). Бұл интербелсенді әдіс бойынша  оқушыларға сұрақтар мен жауаптар таратылып беріледі. Сұрақ алған оқушылар  «жокейлер» , ал жауап  алған оқушылар «аттар» деп есептеледі.Оқушылар сұрақтар мен олардың дұрыс жауаптарын табулары тиіс.

Тәуке ханның Қазақстан тарихындағы рөлі.

1.Төле би.

2.Қазыбек би

3. Әйтеке би

Ұлы билер өміріне саяхат
Төле би Әлібекұлы- 1663 – 1756 жж. өмір сүрген;
– Ұлы жүздің төбе биі;
– Жамбыл облысы Шу ауданы,  Жайсаң жайлауында дүниеге келген;
– Дулат Тайпасының жаныс руынан;

– 15 жасынан билік іске араласқан;
– Қазақ мемлекеті тарихындағы атақты саяси қайраткер;
– Тәуке хан тұсында ұйымдасқан Билер кенесінің мүшесі;
-«Жеті жарғы» заңын жасаушылардың көрнекті өкілі;
-«Қарлығаш әулие», «Қарлығаш би» атанған.

Өгізді өрге салма – қанатың талар,
Наданға көзіңді салма – сағың сынар.
Досыңа өтірік айтпа – сенімің кетер,
Дұшпанға сырыңды айтпа – түбіңе жетер.
Қазыбек би Келдібекұлы  – 1667 – 1764 жж. өмір сүрді. Сырдария бойында дүниеге келген.
– Орта жүздің биі. Арғын тайпасының қаракесек руынан.
– Қазақ хандарының ақылшысы, елші – мәмілегер, дипломат.
– Жоңғар хандығына елшілік, мәмілегерлік жолмен үш рет барған.
– Асқан шешен, ел басқарған, дау – жанжалды шешкен.

Үй жанында биік төбең болса,
Ол ерттеулі аттан кем емес.
Отбасында білгір қартың болса,
Ол жазылған хаттан кем емес.

Әйтеке би (Айтық) Байбекұлы – 1682 – 1766жж. өмір сүрген. Кіші жүздің биі.

– Атақты Жалаңтөс батырдың ұрпағы;
– Әлем тайпасының Төртқара руынан шыққан
– Аты аңызға айналған ақыл – ой алыптарының бірі.
– 12 жасына дейін әкесі Ақшаханнын тәрбиесінде болып, ел басқару мен әскери өнерді меңгерген.-  Бұхар мен Самарқанд медреселерінде араб – парсы тілдерін үйренген.
Бай болсаң, халыққа пайдан тисін,
Батыр болсаң, дұшпанға найзаң тисін.
Бай болып пайдаң тимесе,
Батыр болып найзаң тимесе,
Жұрттан алабөтен үйін күйсін!

Оқушылар сұрақтар мен олардың дұрыс жауаптарын сәйкестендіріп парақшаға жапсырады ,жұптық жұмысты көрсетеді.

Дескрипторы:

-Әр оқушы өзіне берілген сұрақтың дұрыс жауабын табады,

– Әр оқушы  берілген жауаптың өз сұрағын табады.

ҚБ: құттықтау хаттары арқылы

Кері байланыс: «Екі жұлдыз,бір тілек»

Карточкаларға жазылған сұрақтар ,жауаптар

Оқулық,мәтін. «Атамұра»2018ж.Тәуке хан (1680-1715/18 жылдар)тұсындағы қазақ хандығы189-190бет.

Оқулық,мәтін. «Атамұра»2018ж.Тәуке хан (1680-1715/18 жылдар)тұсындағы қазақ хандығы191-192бет.

Ватман,сұрақтар мен жауаптар.

6  минут

Осы тәсіл бойынша оқушылар бір-біріне допты лақтыра отырып,тақырып бойынша сұрақтар қойып,жауаптарын өздіктерінен толықтырып,нақтылауға мүмкіндік алады.

Қорытынды: «Екі жұлдыз,бір тілек».(Әр топ оқушылары өзге топ мүшелерінің белсенділігі, айтқан жауабы туралы пікірлерін айтып ұсыныс жасайды).

Үй тапсырмасы: Тәуке хан тұсындағы қазақтардың қоғамдық-құқықтық жүйесі.

Кері байланыс: Оқушыларға қызыл, сары, жасыл түсті карточкалар таратып беру.

Жасыл-маған бәрі түсінікті, мен керемет сезімдемін.

Сары –сабақ түсінікті болды.

Қызыл-қобалжу бар.

Бүгінгі сабақтың оқушыларға қаншалықты түсінікті болғандығын анықтау мақсатында оларға өз карточкаларын көтеруді ұсынамын.

Қызыл,жасыл,

сары түсті карточкалар,доп

Саралау – Сіз қандай тәсілмен көбірек қолдау көрсетпексіз?

Сіз басқаларға қарағанда

қабілетті оқушыларға қандай тапсырмалар бересіз?

Бағалау –Сіз оқушылардың материалды игеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлап отырсыз

Денсаулық және қауіпсіздік техникасын сақтау

2-тапсырманы дереккөздер тәсілі бойынша саралаймын.

Дереккөздермен танысып, сұрақтарға дұрыс жауап табу.

Кейбір оқушылар басқа сыныптастарына қарағанда анағұрлым күрделі дереккөздермен жұмыс істей алады.

Оқушының материалды игеру деңгейін бағалау критериіне сай құрылған дескрипторлар арқылы тексеріп отырамын.

Сабақ / оқу мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар не білді?

Сыныптағы ахуал қандай болды?

Мен жоспарлаған саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген уақыт ішінде

үлгердім бе?

Мен өз жоспарыма қандай түзетулер

енгіздім жəне неліктен?