Оқушыларды ҰБТ-ге дайындау кезінде мұғалімдерге психологиялық қолдау жасау

Куанышкалиева Анар Шорабаевна

Мақсаты:Оқушыларды ҰБТ-ге дайындау кезде мұғалімдерге психологиялық қолдау жасау.

Міндеттері:

• Мұғалімдерге психологиялық кеңес беру;
• Психоэмоциональдыжәнеақыл-ой қысымынтүсіру;
• Әр түрлі жаттығулар арқылы стресстеншығу жолдарын түсіндіру;

Тренинг барысы:

1. Сергітусәтінде «Сіздіңуайымғабейімділігіңіз» тестісіжүргізіледі;
2. Мұғалімдергепсихологиялықкеңестер беру;
3. «Аяқталмаған сөйлемдер»
4. Ақыл-ойдағы қысымды түсіруге арналған жаттығу.
5. Дыбыстық гимнастика
6. Рефлексия. «Теңізге саяхат» жаттығуы

1. Сергіту сәті. Тест: «Сіздің уайымға бейімділігіңіз».

Бұл суреттен басы мен құйрығын жерге қарай иіп алған итті көріп отырсыз. Иттің бақытты болуы үшін бір нәрсенің жетіспей тұрғаны анық, ол қандай зат?

Өзіңіздің қалауыңызбен иттің айналасына қайткенде де оның көңіл-күйін көтеретін бір нәрсенің суретін салыңыз. Ол итке ұнамайды оған керегі жоқ деген сізде теріс ойлар болмасын. Өзіңізге қажет дегеннің бәрін сала беріңіз.Бұл тест көмек қажет еткен адамдарға қол ұшын бере аласың ба немесе өзгеге жаның ашиды ма осыны түсінуге көмектеседі.

Тестінің кілті.

• Егер сіз иттің жанынан басқа жануарды салсаңыз онда сіз ең негізгі көмек деп адамның айтқанын ең соңына дейін тыңдайсыз, ішіндегісін шығартып жеңілдетесіз. Сіз әрдайым араласатын адамдарыңыздың қиындыққа түскенін сезесіз және өз ақылыңызбен көмектесесіз.
• Сіздің салған жануарыңыз иттен үлкен болса, онда сіздің менмендігіңізді көрсетеді. Сіз елге көмек беруге қарсы емессіз, оның санасыздығы мен тоғышарлығын өзгертуге ұмтылмайсыз.
• Егер сіздің салған суретіңіз иттен кіші болса, онда сіз ешқандай пайысмды көмек бере алмайсыз. Әринесіздіңжанашырлығыңызшынайы, біраққажетсіз.
• Егер де иттіңжанынасізадамның  суретінсалсаңыз, ондасіздіңсалқынқандылығыңыздыжәнебірыңғайлығыңыздыбілдіреді. Сізөзгеніңкүйзелісі мен мәселесінебарыншакірісіпкетесіз, бұләурешіліктіңсізгекерегіжоқ.
• Егерсізиттіңжанынаүйшіктіңнемесеұяшықтыңсуретінсалсаңыз, ондасізқиындыққатүскенадамның  барлықадамдардықорғап пана бола аласыз. Сізжауапкершіліктенқорықпайсызжәнебергенуәдедетұрасыз. Айналаңыздағыларкез-келгенжағдайдасіздіңкөмегіңізгесүйенеді.
• Егерсізиттіңмойнына, иегіне, тұмсығынакөңілбөлсеңіз, ондасізқиындыққатүскенадамныңшаруасынаараласпағандыұнатасыз. Өзгеніңмәселесісіздіңөміріңіздіқиындатпауыкерекжәнеадамөзіне-өзікөмеккөрсетуарқылықиынжағдайданшығуыоныңжекеісідепесептейсіз. Ал сіздіңжалғызбереркөмегіңізбұлақшалай, әринеқарызғабір-ақрет.
• Тамақтың (сүйектің, қалдықтың) суретіниттіңжанынасалатынболсаңыз, ондақиындыққа тап болғанадам  сізденкөмексұрамаса да, сізоғанкөмеккөрсетесіз. Айналаңыздағылардыңазаптанып, қиналғанынкөретұрақолқусырыпқарапотыраалмайсыз,  қайткенде де көмеккөрсетугетырысасыз. Кейдесіздіңкөмегіңізтүкке де аспайқалады, әринеқарап тұрғаннан бұл да жақсы. Иттіңайналасынакөпзаттардыңсуретінсағанөтежақсы. Ондасіздіңкөмегіңізжан-жақтыболуымүмкін.

2.Мұғалімдерге психологиялықкеңестер:

• Оқушыларға тест сұрақтарынкөбірек дайындаңыз;
• Естесақтауғаарналғантапсырмаларды беріңіз;
• Оқушылардыңоқудағыжетістіктерінүнемімадақтапотырыңыз;
• ҰБТ алдындаоқушыларғақолдаукөрсетіңіз, жақсы сөздер айтыңыз. Мысалы: «Сеніңқолыңнанбарлығыкеледі»;
• Оқушыларғатілектерайтыңыз. Мысалы: «ҰБТ-ныжақсытапсыруларыңатілектеспін. Мен сендергесенемін!»;
• Аутотренингтіқолданудыүйреніңіз;
• Оқушылардыңүрейіназайтуүшінтереңтынысалудыұсыныңыз;
• ҰБТ-ныжақсытапсырутехникасыментаныстырыңыз. Мысалы: логикалықойлануғаәрсұрақмағынасынанжауаптабуғаболады;
• ҰБТ алдындаеңалдыменөзіңізсабырсақтаңыз;
• Байқаутестілерініңнәтижесітөменболса, оқушыларғаұрыспаңыз. Сабырлылықпен түсіндіруге тырысыңыз;
• Ал ҰБТ нәтижесітөменболса, мұндақандайқателікжібердімдемойлаңыз;

2. «Түрлітүстікарточкалар» – аяқталмағансөйлемдер

Егер  де сіздібірайдыңішіндеқуантқаннәрселеркөбірекболса, жасылкарточканыалып, «Жұмыстасоңғыкездеменіқуантқан…» дегенсөйлемдіаяқтаукерек, ал егер де ренжігенсәттеріңізбасымболса, «Жұмыстасоңғыкездеменіренжіткен…» қызылкарточканыалып, сөйлемдіаяқтаукерек.

Түйін: мұғалімдердіңтаңдауларынақарай психолог қорытындысөзайтады.

3. Ақыл-ойдағы қысымды түсіруге арналған жаттығу.

Жаттығудыорындықтаотырыпорындаукерек. Иықтытікұстап, өзімізді бос ұстауүшінкөзіміздіжұмуымызкерек.

• Қолымыздыкөтеріп, самайымызғаапарамыз. Самайдағынүктенітабамыз. Оны басқандаауырғанынсеземіз.
• Сұқсаусақпенсолнүктеге массаж жасаймыз. 20 реталға, 20 ретартқақарайайналдырамыз. Тағы да қайталаймыз.
• Жаттығудыаяқтауүшінсамайдағынүктеніақырынғанабасып, 3 реттереңтынысаламыз. Рахмет!

4.Дыбыстық гимнастика.

Дыбыстық гимнастика вибрациялы массаж ретіндеәсеретеді. Мұндатынысалубұлшықеттері мен диафрагма жаттығады. Әртүрлідыбыстарәртүрлі вибрация туғызадыжәнебіздіңсанамызғаәсеретеді.

«А» дыбысыкеудемізгедірілтуғызып, ағзадағыдыбыстықгамманыәрекеткекелтіреді. Барлықжасушалардыжұмысқаынталандырады.

«Н» дыбысы бас миында вибрация тудырады, оныңоңжақбөлігінбелсендендіріп, ми ауруларынемдейді, интуицияныжақсартып, шығармашылыққабілеттіліктідамытады.

«В» дыбысыжүйкежүйесінреткекелтіреді.

«Р» дыбысы стресс, қорқыныштыазайтады, тұтығудыемдейді.

«Т» дыбысы жанды ауырлықтан тазартады, жүрек-қан жүйесін күшейтеді.

5.Релаксациялық жаттығу. «Теңізге саяхат».

Бұл медитативтік техника денедегі қысымды түсіруге бағытталған.

Психолог. Жайланып отырыңыз, көзіңізді жұмыңыз. Терең демалыңыз, денеңізді бос ұстаңыз, денеңізді ауырлап бара жатқандай сезініңіз. Өзіңізді жартастың үстінде тұрмын деп есептеңіз және алысқа көз жіберіңіз. Сіздің алдыңызда көгілдір теңіз, ашық аспан және күн. Теңіз бірқалыпты дем алып, асау толқындары жағаға соғылып, қайтадан кейін қайтуда. Денеңізді теңіз толқынының лебі ұрып жатқандай сезініңіз.

Теңіз толқындарының шуын естіп, толқындарға қызыға қарап, жағалаудағы теңіздің тұзды ауасын жұтып тұрсыз. Өз бойыңызды басқан ауыртпалықтан бір сәтке болса да арылғандайсыз. Сіздің рухыңыз жайлылық сезіміне толы. Сіз төменге түсіп, аяғыңызды шештіңіз, жалаң аяқ құмның қызуы мен жұмсақтығын сезіне отырып жүгірудесіз. Міне, сіз судың жанына келдіңіз, толқындар сіздің аяғыңызды жуып жатыр, су жып-жылы әрі жұп-жұмсақ. Сіз қолдарыңызды бос тастап, басыңызды шалқайтыңыз. Күн сәулесі мен  жеңіл самал жел сіздің бетіңізді өбуде, теңіз толқындарының тамшылары сіздің  денеңізді баурап алғандай. Ерніңізде теңіздің суының кермек дәмі және бақыт күлкісі. Сіз өзіңізді кішкентай бала сияқты сезініп – жүгіріңіз, секіріңіз, су шашып ойнағыңыз, күлгіңіз келеді. Өзіңізге осы бірнеше минут ішінде не істегіңіз келсе, соны істеуге рұқсат етіңіз.Сіздің қайтатын уақытыңыз болды. Тағы жартас үстінде тұрсыз. Сізге демалыс пен бақыт сыйлаған мына ғажайып әлемге алғысыңызды білдіресіз. Тұрғанжеріңізбенқоштасыңыз. Жайлапкөзіңіздіашыңыз.

Рефлексия:

• Тренингтеналғанәсерлерменбөлісіңіз? Қандай әсер алдыңыз?