Баланы жаман әдеттен қалай сақтау керек?

Баланы жаман әдеттен қалай сақтау керек?

Бала-ата-ананыңқолындағы аманат. Олардыңжүректеріпәк, таза, гауһардайқұнды. Бала жасшыбықтайиілгішкеледі. Кезкелгенпішінгесалуғаболады. Құнарлытопыраққаұқсайды. Құнарлытопыраққа не ексең, сонынжемісіналасың. Сондықтан бала неге бейімделетінболса,солбойыншабағыталады, солайөседі. Ұяда не көрсе, ұшқандасоныіледі.Баладанжақсықасиеттер, жақсыәрекеттеркөргенкезде, оны мақтап, марапаттаукерек. Кейдеадамдардыңарасындамақтаукерек. «Меніңұлымсөйтті» дегенсекілдісөздерменжақсылыққаынталандырукерек. Өрескеліс-әрекеттерістесенемесебіржамансөзсөйлесе, бірнешереткөрмегендейсыңайтанытукерек. «Олайістеме» демеукерек, жазғырмаукерек. Жиі-жиіжазғырылатын бала батылданып, жасырыністепжүргентерісқылықтарынашықтүрдекөрсетебастайды. Істегенжаманістерініңзиянынөзінежұмсақтілментүсіндірукерек, ескертукерек! Бала жалықпауыүшінкүндебірмезгілойнауынарұқсат беру керек. Жалығуданжәнеренжуденжаманмінездерпайдаболады. Баланыңешкімненақшасұрауынарұқсатбермеукерек. Көпсөйлемеуді, үлкендергеқұрметкөрсетудіүйретукерек. Жақсыадамдардыңжақсылықтарынайтып, солардайболуғатырысуыкеректігінжәнежаманадамдардыңжамандықтарынайтып, ондайболмаукеректігінүйреткендұрыс. Баланыңәрқалағаннәрсесіналып беру жәнесәнді, салтанаттыөмірсүруінқамтамасызетудұрысемес. Өйткені бала өскенде де әрқалағанынақолжеткізеалатынынойлап, оғанұмтылаберетінболады, ал бұлжүзегеаспайқалғанкездеөміргеренжіп, қиялдарықирап,ешкімдітыңдамайтынқұлақсызқырсыққаайналады.Балағаысырапетпеуді, қанағатшылболудыүйретукерек. Жаманжерлергебаруынажолбермеукерек.Балажаманадамдардыңқасындажүрсе, әдепсіздік пен ұятсыздықты,өтірікайтудыүйренеді.Әкеүнеміқаталболмауыкерек, көперкелетпегені де жөн. Сөйлегендеайбаттылығынсақтауыкерек. Балағаәкесініңбайлығымен, лауазымыменмақтанбауынескертукерек. Қарапайымжәнесыпайыболудыүйреткендұрыс. Басқаадамдардыңқасындаәдептіліксақтауды, дөрекіболғаніс-әрекеттерденаулақболудытүсіндірукерек. Баланы көпсөйлеуденқайтарукерек. Көпсөздіңұятсыздыққажолашатынын, мылжындықтыңжаманқасиетекендігінайтукерек. Бала ертелі-кешсөйлеудібәрібірүйренеді. Мақсат- оғанқажеткезіндеүндемеудіжәнеүлкендердіңсөзінеқұлақасудыүйрету.

Жаңа туған нәрестенің өзіне ата-анасының, туған-туыстарының күле қарауынан, жылы-жылы сөйлеп, жақсы көруінен, иіскеп, аялауынан бақытты сезінетіні, олардың қарым-қатынасты түсіну қабілетінің артатыны есіңізде болсын. Жыламайтын, мазасызданбайтын, ауырмайтын сәби жоқ. Әсіресе, жас нәресте жылаған кезде қолыңызға алып, құшағыңызға қыспасаңыз да, жанында отырып уатуға тырысыңыз. Мұндайда сәби ата-ана ықыласынан, назарынан тыс қалмасын. Сонда оның бойында сенімділік сезімі қалыптаса бастайды, жалғыздық, керексіздіктен туындайтын үрей, қорқыныш, жалтақтық бойын билемейді. Өмір тәжірибесі көрсеткеніндей, бала көбінесе, тісі өскенде, жүре бастағанында, сөйлеуге талпынғанында ерекше жылауық болып келеді. Бұл денелік, рухани қажеттіліктің салдары. Одан қорықпаңыз.

Кішкентай кезінде балалар қолына не болса, соны алады, бәрін де ұстап көргісі келіп, қызығады. Ұстауға болмайтын заттарды (өткір, қатты, иісті, кір нәрселерді, асыл бұйымдарды, қасиетті кітаптарды және тағы да басқаларды) қолынан аларда ата-анасы ашуланбай, ұрыспай, жылы сөзбен оны беруге көндіріп, жылатпауға, ренжітпеуге тырысқаны жөн. Тек мұндай заттарды баланың алуға болмайтынын кесімді түрде ескерткен де дұрыс. Мысалы: «мұны балаларға ұстауға болмайды», – дегендей.

Барлық ата-ана баласын еркелетіп өсіреді. Тек, осы еркелетушектентысболса, оныңзияныөтезор. Керісінше, біздіңкөптегената-аналарымызбаласыныңқалағанбарлықтағамынішкізіп, қалағанбарлықкиімінүстінежапсырып, қалағанбарлықзаттарынсатыпалыпбереді. Мұныұл-қызыныңмұқтажсызөмірсүруінежағдайжасаудептүсінеді. Содан бала ешнәрсеніңнарқын да, парқын да білмейөседі. Ержетебастасымен-ақата-анасынаөтінішкөбейіп, «аспандағыайдыалыпбер», – деуден де тайынбайды. Тіпті, өсекелебаланыңөтініш, тілегін бұлжытпайорындалуғатиістіталапқа, бұйрыққа да айналады.

Тәрбиедегі негізгі факторлар:

Зеректік:Бала өзінің алғаш көрген нәрсесін білуге, шұқылап көруге және сұрап үйренуге әуес болады. Сондықтан балаларға үнемі жақсы және әдемі нәрселерді көрсетіп, сұрақтарына дұрыс жауап беру керек. Осылайша баланың зеректігі,сана-сезімі, түсіну қабілеті жетіледі.( 3-6 жас аралығындағы балаларда осы нәрсеге қатты мән беру керек. Бұл кезең-баланың тілі, миы және зеректігінің қалыптасуы үшін ең маңызды кезең болып табылады.)

Рух:Өте сезімтал және өкпелегіш балаларға ащы да болса шындықты айтуды және оған төзе білуді үйрету керек. Ал тасжүрек балаларға көңілін жібітетіңдей өнегелі мысалдар айтып, сезімтал болуына күш салу керек.

Қалау:Мықты қалауға, ерік-күшіне ие болуына тырысу керек. Қалауы әлсіз балаларды біраз еркін жіберіп,өзіне деген сенімділігін арттыру керек. Қалауы күшті балалардың тәрбиесі де қаталдау болған абзал.Алайда балаға мейірімділікпен және түсіністікпен қарау шарт.

Тәрбиедегі маңызды мәселелер:

Сүйіспеншілік: Тәрбиеде өзара сүйіспеншілік, құрметтің маңызды болғаны секілді, салмақтылық, сабырлылық та өте маңызды. Отбасы ішіндегі берекесіздік, ата-ананың ұрыс-керісі, әсіресе ажырасуы бала психологиясына өте ауыр әсерін қалдырады.

Жазалау мен ынталандыру:

«Мынаны жасайтын болсаң, мұны бермейміз, ойнауға далаға шығармаймыз» деген секілді кейбір жазаларды беру дұрыс болғанымен, қандай жағдайда болсын баланы ұруға,оған қол көтеруге болмайды.Жаза баланың көңілін қалдыратындай болмауы және өзге адамдардың көз алдында да жасалмауы тиіс. Игі істеріне өз орнымен, жасына сай ойыншық немесе велосипед сияқты сыйлықтар әперіп,марапаттап тұру керек.

Бала – біздің бауыр етіміз, бақытты болашағымыз. Халқымыз: «Ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі», – демекші, бала тәрбиесіне отбасында өмірге келген күнінен бастап айрықша мән берейік.