Ойын арқылы баланың сөздік қорын дамыту

Түркістаноблысы

Арысқаласы

Абай атындағыжалпыбілімберетінмектеп – интернаты

Тәрбиеші:

ЖанкараеваГулмираУсеевна

Тақырыбы: Ойынарқылыбаланыңсөздікқорындамыту

Егемендіеліміздіңталабынасаймемлекеттіктілдімеңгеру, оқыту, қазіргізаманғасайбілімді де, тәрбиеліұрпақтәрбиелеупедагогтареншісінде. Мектепкедейінгібалаларғатәрбие мен білім беру жұмыстарынұйымдастырудаолардыңсөйлеу, тіліндамыту, байланыстырыпсөйлеумәдениетінжетілдіруге, құрастырасөйлеуге, сөздікқорыныңмолаюына баса көңілбөлгенжөн.Сәбилердің дүниетанымын кеңейтіп, ойын өрістетіп, тіл байлығын жетілдіруде көркем әдебиеттің алатын орны ерекше. Балабақшадабалалардыдұрыссөйлейбілумәдениетінеайналақоршағанортамен, сондай-ақкөркемәдебиетпентеңестіруарқылыжүзегеасыруғаболады. Әрбірұйымдастырылғаноқуіс-әрекетіндедидактикалықойындардықолдануарқылыбалалардыңқиялыншарықтатып, ойлауқабілетінұштауғаболады. Балабақшадағытәрбиелеу-оқытужұмысындабалалардыңтіліндамыту, сөздікқорларындамыту, ауызшасөйлеугеүйретеотырып, үйренгенсөздерінкүнделіктіөмірдееркінқолдану, әрі оны күнделіктііс-әрекеткезіндегітілдікқарым-қатынастақолданабілугежаттықтыруісінеерекшемәнберілген. Мектепжасынадейінгікезеңдегібалаларменсөздікжұмысынжүргізуісі- тілдамытудыңнегізгібірміндеттеріболыпесептелінеді. Бізбалаларменсөздікжұмысынжүргізеотырып, олардыайналасындағызаттарментаныстырып, атынатайбілуге, қасиеті мен сапасын, түр-түсіжәнепішінінажыратабілуге, өмірдегі, қоршағанортадағытүрліқұбылыстаржайындағыұғым, түсініктеріндамытаотырып, белсендітүрдетілдікқарым-қатынасжасайбілугеүйретеміз.Мектепжасынадейінгібалалардыңсөздікқорларындамытуісіндетәрбиешінің: – балалардыңсөздікқорларындамыту; – жаңасөздердімеңгерту,  үйренгенсөздерінтиянақтап, анықтап, әрібайытыпотырубастыміндетсаналады.

Осы аталғанміндеттердітәрбиешіүнемісөздікжұмысынжүргізудебасшылыққаалыпотыруытиіс. Балалардыңсөздікқорындамытудаойын, тапсырма, жаттығулардыңорныерекше. Соныңішіндеойын – баланыңшынтіршілігі. Ойынарқылы бала айналасындағынәрседенөзінеқызықтысынаықыласыауып, таңдапалады. Баланыңбіререкшеқасиетісөйлеуденешжалықпайды. Ойын бала тілініңдамуынаықпалынтигізіп, танымбелсенділігініңдамуынажолашады. Қай бала болмасынойынменөседі, өйткені бала табиғатыныңөзі тек ойынменбайланысты. Ойынүстінде бала ешнәрсегетәуелсіз.Олөзінеркінұстайды. Ал еркіндікдегенімізбарлықдамудыңбаспалдағы, бәрінбілугедегенталпынысы мен құлшынысы. Баланыңбілугедегенқұштарлығы, сөйлеуіойынүстіндеқалыптасады. Сөздікқордыдамытуісінұйымдастыружұмысындаойынсабағыеңнегізгіорыналады.Тәрбиешібақылау, заттардықарау, суретқарау, жұмбақшешужәнеқұрастыру, саяхат, ойын-сабақтарынұйымдастырубарысындабалалардыңсөздікқорларындамытады. Арнайыойын-сабақжәнесабақмазмұнынақарайтанымдық, дамытушыойындарды, тапсырмалардықолдану, балалардызаттардыбір-біріменсалыстыруға, олардықасиетінеқарайажыратуғажәне оны таныпбілугеүйретеді. Сөйтіп бала топтағыжасынасәйкесбағдарламалықміндеттімеңгереді. Ойынұйымдастырудатәрбиешіөзіжетекші бола отырып, балалардыойнайбілуге, ойынережесінсақтауға, әріолардыойнатаотырып, ойлануғабағыттайды, заттыңатыннемесеқасиетінесіндесақтапқалуғажолашады, ойынғақызықтыраотырыпзейінін, қиялындамытады. Соныменқатаройынбарысында бала үлкендермен, өзқұрбыларыменқарым-қатынасжасайды.

Әр бала өзжетістігінеқуанып, мәзболады. Сондықтан да ойын-тапсырмалардытаңдаудажәнеіріктеудебалалардыңжасжәнежекеерекшелігінескергенжөн. Тәрбиешібалаларменойынды (заттармен, үстелүстіжәнесөздікойын) үштүрліетіпөткізуінеболады. Заттарменойналатынойынойыншықтарды, табиғизаттардықолдануарқылыөтіледі. Мысалы: «Дәлосындайдытауып ал», «Салыстыр да, атыната», «Қайағаштыңжапырағы», «Бірдейойыншықты тап», «Қайсысыкөп, қайсысы аз», т.б. Үстелүстіойынынұйымдастыруда домино, лото, суреттерқолданылады. Мысалы: «Суреттіқұрастыр», «Қандайзатқаұқсайды?», «Қайсуреттығылды?», «Бірсөзбената», «Кімбайқағыш», «Қиылғансуреттер», «Ұқсасын тап», «4-ші не артық?», «Есіңдесақта». Ал сөздікойынарқылысөздіорындықолданабілуге, дұрысжауапайтуға, сөзмағынасынтүсінуге, орындысөйлеугеүйренеді. Мысалы: «Сөзойла», «Сөзқұра», «Жұмбақойла», «Жақсы-жаман», «Жалғастыр», «Үшсөзата». Соныменқатарбалалардыңсөздікқорларындамытужұмысынаойындардықолдануменқатар, «Пішіндеркөрмесі», «Өрнектіесіңдесақта», «Қиынжолдар», «Суреттіжалғастыр», «Бишіадамдар», «Көңілдітаяқшалар» тәріздіжаттығутапсырмаларды да пайдаланыпотыруөзнәтижесінберді.Бұл аталған жаттығу, тапсырмалар балалардың сөздік қорын дамыта отырып, таным белсенділіктерін және саусақ бұлшық етін дамытады. Жалпыойындыұйымдастыруойындыөткізугеәзірлік, ойындыөткізу, ойындыталдаусияқтыүшбағыттықамтиды. Ойынғақажеттіқұрал, заттардыдаярлауойындыөткізугеәзірлікболыптабылады. Балалардыойынныңмазмұныментаныстыруойындыөткізуболыптабылады. Ойындыталдау, бұлойынныңөзмақсатынажетуі, балалардыңбелсенділігіжәнеолардыңіс-әрекетіболыптабылады. Сонымен, балалардыңсөздікқорларындамытудаойындарды, тапсырма-жаттығулардықолдануүлкеннәтижебереді. Ойынарқылыбалалардыңсөздікқорыдамып, ауызшасөйлеумашығынигереді, танымбелсенділіктеріқалыптасатүсіп, ақыл-ойыөсіпжетіледі, әріадамгершілікқасиеттердібойынасіңіреді.