Ақпарат және киберқауіпсіздікті қорғау

Сванова Гүлназ

Жаңатехнологиялар, электрондыққызметкөрсетулербіздіңкүнделіктіөміріміздіңажырамасбөлігінеайналды.

Қоғамныңкүнсайынақпараттық-коммуникациялықтехнологияларғатәуелдіболыпбаражатқанынескерсек, осытехнологиялардыңқорғанысыменқолжетімділігісынисәтжәнеұлттықмүдделерүшінмаңыздытақырыпқаайналады.

Бүгінгікүнікиберқауіпсіздікақпараттыққоғамныңдамуыныңқажеттішартыболыптабылады, оныңсоңынантехникалықтанбастапзаңнамалықпенаяқтағандашегіжоққауіпсіздікмәселелерініңтізіміменолардыңшешімітұрады.

Заманауижағдайдакиберқауіпсіздікмәселелеріесептеуіштехниканыңжекеобъектісіндегіақпараттықорғаудеңгейінен, әрмемлекеттіңақпараттықжәнеұлттыққауіпсіздігініңқұрамдасбөлігіретіндекиберқауіпсіздіктіңбірыңғайжүйесінқұрудеңгейінешығады.

АлғашқыкиберқауіпсіздікСтратегиясы 2003 жылыАҚШ-тапайдаболды. ОсыдансоңвиртуалдықкеңістіктегіқауіпсіздікбойыншаұқсасСтратегияларменшараларжоспарыбарлықЕуропағатарады.

Еуроодақ (ЕО) елдерініңжәнеоныңқұрамынакірмейтінкейбірелдердіңкиберқауіпсіздіктіңұлттықСтратегиясыжелілерқауіпсіздігіменақпараттыққауіпсіздікбойыншаЕуропалықагенттікпен (The European Network and Information Security Agency – ENISA) жарияланды.

Киберқауіпсіздікбойыншастратегияныңмақсаты:

• киберқауіпсіздіктіқамтамасызетубойыншапотенциалдыұлғайтужәнехалықтыңкиберқауіптуралыхабарынжоғарылату,
• осылайшакиберкеңістіктегісенімділіктіқамтамасызету,
• оныңішіндетіршіліктіқамтамасызетуқызметтерініңнегізіндежатқанақпараттықжүйелердіңқорғанысынқамтамасызету,
• мемлекеттікжәнежекеше сектор үшінкиберқауіптіеңсеру,
• киберқауіпсіздіксаласындаұлттықбақылаужүйесіненгізу,
• мемлекеттіңцифрлықресурстарыныңтұтастығынқамтамасызету,
• аса маңыздыақпаратинфрақұрылымынқорғаусаласындахалықаралықынтымақтастықтыілгерілету,
• киберқылмыспенкүрестіжетілдіру,
• кибертәуекелдертуралықоғамныңхабардарболуынжоғарылату,
• киберқауіпсіздіктіқамтамасызетуүшінзаңнамалықбазаныәзірлеужәнебасқалары.

Киберқауіпсіздікмәселелеріжаһандықсипатқаие, бұлөзкезегіндетекұлттыққанаемес, соныменқосатиісіншеқауіпсіздіктіңәлемдікстандартындаәзірлеуқажеттігінкөрсетеді.

Әлбетте, қазіргізаманда, мемлекетөмірінде, оныңэкономикасыменқауіпсіздікжүйесіндекиберкеңістікпензаманауиақпараттықтехнологияларүлкенрөлатқаратындықтан, жоғарытехнологиялардықолдануменбайланыстықауіптіайналыпөтугеболмайды.

Қазақстандағыақпараттық-коммуникациялықтехнологиялардыңдамуыныңжоғарғықарқынысәйкесинфрақұрылымдардыңқорғанысмәселесінөзектендіреді, себебіолардыңақауларынемесебұзылуыелқауіпсіздігіүшінмаңыздысалдарғаиеболуымүмкін.

Осылайша, «Касперскийзертханасының» мәліметтерібойыншапайдаланушыларыеңжиівеб-шабуылдарғаұшырайтынелдертізіміндеҚазақстан 6-шыорындажәнепайдаланушыларыныңсаныжағынанмобильдікқұрылғыларғаарналғантроян-бопсалаушыларменшабуылданғандарішінде 9-шыорындатұр.

Соныменқатар, ҚазақстанРеспубликасыныңзаңнамасынажасалғанталдаубүгінгікүнізаңнамадакиберқылмыс, киберкеңістік, киберқауіпсіздік, киберқорғаныссияқтымаңыздыұғымдаранықталмағандығыжөніндеқорытындышығаруғамүмкіндікбереді.

Ақпараттандырусаласындағыақпараттыққауіпсіздік – электрондықақпараттықресурстардың, ақпараттықжүйелердіңжәнеақпараттық-коммуникациялықинфрақұрылымныңсыртқыжәнеішкіқатерлерденқорғалуыныңжай-күйі;

Ақпараттыққауіпсіздікоқиғасы – ақпараттандыруобъектілерініңқазіргібарқауіпсіздіксаясатынықтималбұзутуралынеақпараттандыруобъектілерініңқауіпсіздігінеқатысыболуымүмкін, бұрынбелгісізболғанжағдайтуралыкуәландыратынжай-күйі;

Ақпараттыққауіпсіздіктіңоқысоқиғасы – ақпараттық-коммуникациялықинфрақұрылымныңнемесеоныңжекелегенобъектілерініңжұмысындажекелейнемесесериялытүрдетуындайтын, олардыңтиiсiншежұмыс iстеуiнеқатертөндiретiнжәне (немесе) электрондықақпараттықресурстардызаңсызалу, көшiрмесінтүсіріпалу, тарату, түрлендiру, жоюнемесебұғаттауүшiнжағдайжасайтыніркілістер.

Ақпараттыққауіпсіздіктіңоқысоқиғасы – ақпараттық-коммуникациялықинфрақұрылымныңнемесеоныңжекелегенобъектілерініңжұмысындажекелейнемесесериялытүрдетуындайтын, олардыңтиiсiншежұмыс iстеуiнеқатертөндiретiнжәне (немесе) электрондықақпараттықресурстардызаңсызалу, көшiрмесінтүсіріпалу, тарату, түрлендiру, жоюнемесебұғаттауүшiнжағдайжасайтыніркілістер.

Ақпараттандыруменбайланысаясындаақпараттыққауіпсіздік (киберқауіпсіздік) саласындағымемлекеттіксаясаттыжүзегеасырумақсатында, 2016 жылғы 6 қазандаҚазақстанРеспубликасыПрезидентініңЖарлығыменҚазақстанРеспубликасыныңҚорғанысжәнеаэроғарышөнеркәсібіминистрлігіқұрылды. ОсыЖарлықпенҚазақстанРеспубликасыҮкіметінеАқпараттыққауіпсіздіккомитетінқұрудықамтамасызетутапсырылды, олұлттықақпараттыққауіпсіздіксаласындағымемлекеттіксаясаттыәзірлеубойыншаөкілеттіорганның (реттеушінің) қызметінатқаратынболады, бұл, әрине, елдіңкиберқауіпсіздігінқамтамасызетумәселелеріндемаңыздықадамболыптабылатынысөзсіз.