Үштілді оқыту – заман талабы

Исаева Асем Бакытбекқызы

ҮШТІЛДІ ОҚЫТУ – ЗАМАН ТАЛАБЫ

Әлемде қанша ұлт, нәсіл болса, соларды бір-бірінен даралап тұратын басты бойтұмары – туған тілі. «Әр халықтың ана тілі – білімнің кілті»,-деп Ахмет Жұбанов тілдің адамзат өміріндегі маңызын аша түскен. «Адамзаттың Айтматовы» атанған, әлем әдебиетіндегі көрнекті жазушы Шыңғыс Айтматовтың мына бір пікірі: «Тіл – халықтың автопортреті. Әр тіл – өз орнында ұлы, әр тіл – бүкіл адамзат қазынасының ортақ палитрасындағы өз өрнегімен қымбат»,-деп ана тілінің ұлылығын дәлелдей түседі. Ана тілінің құдіреті жайлы қаншама ойшылдарымыз, ақын-жазушыларымыз құнды пікірлер қалдырды. Осынау бабаларымыз сөйлеп, даналарымыз толғап, аналарымыз әлдилеп өскен қазақ тілінің еліміздің болашағының көркеюіне зор ықпал етуде.

«Қазақ тілі – біздің рухани негізіміз».«Қазақстанның болашағы – қазақ тілінде. Қазақ тілі 2025 жылға қарай өмірдің барлық саласында үстемдік етіп, кез-келген ортада күнделікті қатынас тіліне айналады. Осылайтәуелсіздігімізбүкілұлттыұйымдастыратынеңбастықұндылығымыз – туғантіліміздіңмерейінүстемететүседі».

Қазіргіжаһанданған, ақпараттыңдамығанғасырындаболыпжатқантүрліөзгерістер мен жаңашылдықтареліміздің экономика саласына да, білім беру жүйесіне де тыңізденістердіенгізіпотыр. «Жаһандықдағдарыстыңжалғасуыныңәсеріненәлемдеболыпжатқанөзгерістербіздіүрейлендірмейді. Бізоларғадайынбыз. Біздіңендігіміндетіміз – егемендікжылдарықолжеткізгенніңбарлығынсақтайотырып, ХХІ ғасырдаорнықтыдамудыжалғастыру»,-депЕлбасымыздыңЖолдауындаайтылғандай, елімізқайсаладаболмасынқарқындыдамып, әлемдіккеңістіккеқарыштайқадамбасып, еркінқанатсермеуде.

ЕлбасыН.Ә.Назарбаевтыңсалиқалысаясатыныңарқасындаелімізбереке мен бірліктің, ынтымақ пен достықтың, татулықтыңөлкесіболып, көпұлттымемлекеткеайналыпотыр. Осы орайдаелбасымызН.Ә.Назарбаеватапөткендей: «Біз – көпұлттықоғамбыз. Қазақстандатұратынбарлықұлттар мен ұлыстардыңтілін, мәдениетінжәнесалт-дәстүріндамытуғабарыншажағдайжасаудыалдыңғыуақытта да жалғастыраберетінболамыз»,-дегенеді. ЕлбасымызҚазақстанхалқыассамблеясының ХVІІ сессия отырысындаҚазақстанаймағындатұрыпжатқанхалықтардыңбасынқосатынтілқазақтіліболуыкерекдепанықатапайтты:
«Қазақстанды, қазақтыдостықтыңкиелішаңырағынатеңесек, түрліэтностароның алтын арайлышуақтарыіспетті. Бұлреттебайтақмекендебаршамыздыбіріктіретүсетінортаққұндылықтар бар.

Ол – біздіңталайлытағдырымыздытұтастыратыншежірелітарихымыз.

Ол – біздіңбайтақмәденимұрамыз бен қазығыберікмемлекеттіктіліміз».

Бүгінгібілім беру жүйесімодернизацияланғанзамандакөптілдімеңгертуге аса назараударылып, жан-жақтыжолашылған. «Келешеккекемелбіліммен»,-депЕлбасыН.Ә.Назарбаевұстаныметкендей, келшеккетереңбілімменқадамбасып, әлемдікбілімкеңістігініңқұпияларынаүңіліп, қоғамғабейім, өзқабілетінтанытаалатын, жан-жақтыдамыған, бірнешетілдімеңгергенқұзіреттітұлғанықалыптастырубастымақсаттардыңбірегейіболыпотыр.

Үштілдіоқыту – заманталабы. Үштілділік – бәсекегеқабілеттіелдерқатарынаапарарбастыбаспалдақтардыңбірі.

«Үштұғырлытіл»туралыидеянымемлекетбасшысы 2006 жылдыңқазанындаөткенҚазақстанхалқыассамблеясының XII құрылтайындажарияетті. Ал 2007 жылғы“ЖаңаәлемдегіжаңаҚазақстан”аттыхалыққаЖолдауында “Тілдердіңүштұғырлылығы” аттымәденижобаныкезең-кезеңменіскеасырудыұсынды.

Елбасымыздың «ЖаңаәлемдегіжаңаҚазақстан» аттыХалқынаЖолдауында: “Тілдердіңүштұғырлығымәденижобасынкезеңдепжүзегеасырудықолғаалудыұсынамын. Қазақстанбүкіләлемгехалқыүштілдіпайдаланатынмәдениетті ел ретіндетанылуғатиіс. Бұлар – қазақтілі – мемлекеттіктіл, орыстілі – ұлтаралыққатынастіліжәнеағылшынтілі – жаһандықэкономикағаойдағыдайкірутілі” дегенсалиқалыүндеуіндеайтқандай, әлемдіккеңістіккеенудеағылшынтілініңмаңызызор.

Ағылшынтілі – әлемдік бизнес тілі, оны меңгеру – жастарғаәлемтанудыңкілтіболмақ. Ағылшынтілінбілубіздіңжастарғашексізмүмкіндіктерашады. Ол – жаһанданудыңкепілі. «Ақпараттық технология дамығанқазіргідәуірдекүнсайындерлікағылшынтілідүниежүзіхалықтарыныңтілдерінежаңасөздер мен ұғымдарарқылыбатыленуүстінде. Бұлүдерістенбізде тысқалмауымызкерек».

«Үштілділік – нақтытұлға, ұжым, халықтыңбелгілібірқоғамдақарым-қатынасүдерісіндеқажетболғанжағдайдаүштүрлітілді алма-кезекқолдануқұбылысы»,-Б. Хасанұлыанықтама бергендей, бүгінде оны қолдануға жан жақты күш салынуда.  Осы орайда құрылған «Тілдерді қолдану мен дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының» басты мақсаты:

• Қазақ тілінің мәртебесін көтеру;
  – мемлекеттік мекемелерде іс-қағаздарды қазақ тілінде жүргізу;
  – ағылшын- тілін меңгерту;
  – орыс тілін жетік білу;
  – әр ұлттың тілдерін дамыту, оларды сақтап қалуға мүмкіндік жасау;
  – тілдер гармониясының бірлігіне жол ашу.

Елбасының үштұғырлы саясаты аясында шетел тілін үйрену, оның қолданыс аясын кеңейту бүгінде кезек күттірмейтін өзекті де келелі мәселелердің бірі болып отыр. Алайда «Өзге тілдің бәрін біл, өз тіліңді құрметте»,-деп ақын жырлағандай, өз тілінде еркін сөйлеп, өз тілін құрметтейтін тұлғаны баулысақ, өзге тілді қадірлейтін тұлғаны баулитынымызға көз жеткіземіз. Сондықтан да «Мемлекеттік тілді үйрету балабақшадан басталуы тиіс. Бұл – заман талабы»,- деген елбасының қағидасына сүйене отырып, қазіргі таңда балабақшадан бастап мектеп табалдырығын аттаған сәттен ана тілін меңгертуге, сауаттылыққа күш салынуда. Осы орайда ауыр жүк артылып отырған мұғалімдер мен тәрбиеші-ұстаздардың бәсекеге қабілетті тұлғаны тәрбиелеудегі еңбегі зор.

Елбасы Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан -2050 » стратегиясында мұғалімдерге сенім арта отырып, жастарымыздан үміттенеді. «Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер – бүгінгі мектеп оқушылары, мұғалім оларды қалай тәрбиелесе, Қазақстан да сол деңгейде болады. Сондықтан да ұстазға жүктелетін міндет ауыр»-делінгендей, жастарды сауатты баулысақ болашағымыздың жарқын болатыны белгілі. «Мен сөзімді, әсіресе, жастарымызға арнағым келеді. Мен сіздерге – жаңа буын қазақстандықтарға сенім артамын. СіздерЖаңабағыттыңқозғаушыкүшінеайналуғатиіссіздер. Ал кейінгітолқынжастарғаайтарым: Сендер – болашаққадегенүкіліүмітіміздіңтірегісіңдер»,-дегенжолдардажастарымызғадегенүміт пен сенімжатыр. Сондықтан да жастарымыздыңболашағыүшінәлемдікдеңгейдегізияткерлікмектептер мен кәсіптік-техникалықколледждерашылып, «Болашақ» бағдарламасыныңнегізіндеолардыңшетелгешығыпбілімалуынажан-жақтыжолашылған.

Үштілділіктіңмаңызынтүсінебілгенжанныңелімізүшінболашақтағыалары да, берері де мол. «Бізағылшынтілінигерудесерпілісжасауымызкерек. Қазіргіәлемнің осы «лингвафранкасын» меңгерубіздіңеліміздіңәрбіразаматынаөмірдегішексізжаңамүмкіндіктердіашады».

Осынаумүмкіндіктердіигерумақсатындабүгінгібілімордаларыүштілділіктіенгізудің, оны тиімдіжүргізудіңтыңжолдарынанізденістабуда.

Мектептеқазақтіліноқытубарысындаорыстілі, ағылшынтіліпәндерінбірліктеалумұғалімніңшеберлігінебайланыстыжүргізіліпжүр. Бұлжердеөтіліпотырғанбағдарламағасайүшпәндібірлікте ала отырып, пәнаралықбайланыстыжүзегеасыруғаболады. Алайдадәстүрліоқытуда тек аудармажасатуменғанашектеліпотырсақ, қазіргіоқытутехнологиясындатүрлішығармашылықбағыттағытапсырмаларбереотырып, оқушы-субьектініңізденісіне, яғни, жекетұлғаныңәрекетіндамытудымақсатетудеміз.

Өзіс-тәжірибеміздеоқушылардыңинтеллектуалдыққабілетінетүрткіболатынойынтехнологиясынқолданаотырыпсабақтыүштілдежүргізудіңтиімділігізор. Өнімдінәтижеберіпжүргеніскерлікойындары: «Полиглот», «Кімтапқыр?», «Үздіктілші», «Кел, сайысайық!», «Тілдерсөйлейді» сындытағыбасқаойындардыөткізудіңүштілдімеңгертудегімаңызыайрықша. Оқушылардыойнатаотырып, үштілдежүргізілгенсөзжұмбақтар, анаграммаларолардыңкоммуникативтікқұзыреттіліктері мен функционалдықсауаттылықтарынарттыруғанегізболды. Сондай-ақ, ақпараттықтехнологияны: электрондықоқулықтар, презентациялар, тест т.бтүрлеріоқушылардыңқызығушылығыноятып, уақыттарынүнемдеуге, қосымшадеректердітиімдіқолдануғатүрткіболды. Шығармашылық жұмыстарға жетелейтін тапсырмаларды да оқушылар қызыға орындап, еркін аударма жұмыстарын жасауға дағдыланды. Мәселен, «Мақал-мәтелдердің үндестігі» салыстыру жұмысы оқушылардың жас ерекшелігіне байланысты ұсынылып, сыныбына орай күрделеніліп отырады. Бұл тапсырмада мақал-мәтелдерді тақырып бойынша табу, үш тілде аудармасын ұсыну, үндестігін табу.

Қорытындылай келгенде, болашақ жастарымыз өз тілін ардақтай отырып, заман талабы тудырып отырған үш тілде еркін сөйлеп, әлемнің кез-келген жерімен еркін байланысқа түсіп жатса еліміздің ертеңінің көркейте түсері сөзсіз. Олай болса оқушыларымызды  бүгінгі күннен бастап әлемдік кеңістікке қанат қағып, шет тілін меңгерсем деп талап білдіргендерді қолдап, сәттілік тілейік.