Серғазы Ақниет Жақыпбекқызы
Қарқара орта мектебі
11 сынып оқушысы
Қазақстан футболы туралы сөз қозғалғанда көп жыл бойы бір ауыр тыныс шығатын. «Жаңа деңгейге шығу керек» деген ой айтылатын, бірақ ол тек ұран сияқты көрінетін. Алайда соңғы жылдары бұл ұранның артында нақты қозғалыс пайда болды. Ол қозғалыстың ортасында – «Қайрат». Бұл команда тек ойын нәтижелерімен емес, ойлау мәдениетімен, клуб философиясымен, футболға деген көзқарасымен өзгеріс әкелді.
«Қайраттың» маусымнан маусымға өзгеруі – кездейсоқ серпіліс емес. 2021 жылы команда алғаш рет UEFA Conference League топтық кезеңіне өтіп, Еуропада өз атын айқын естіртті. Сол маусымда алматылықтар Алматы аренасында румыниялық CFR Cluj командасын 2:0 есебімен сенімді жеңіп, шетелдік сарапшыларды таңғалдырғаны әлі есте. Бұл тек жеңіс емес, қазақ футболы алғаш рет «бізде де осылай ойнай алады» деген сенімді өзіне қайтарып алған сәт еді.
Сол сенім кейін жоғалып кеткен жоқ. Клуб жүйесін қайта қарау, жастарды белсенді тарту сияқты ұзақ мерзімді қадамдар атқарылды. Алматының жасөспірімдер академиясы соңғы жылдары ел чемпионатында тұрақты түрде жүлде алып жүр. Ең бастысы – клуб жас ойыншыларға сенеді. 17–19 жастағы жігіттердің біртіндеп негізгі құрамға енуі – бұл жай ретсіз эксперимент емес, қазақ футболының болашағына салынған инвестиция. Бұрын жас ойыншы тәжірибелі легионердің көлеңкесінде қалса, қазір ол жауапкершілікті сезіне бастайды.
«Қайраттың» Алматыда «Селтик» клубын сүріндіріп, Еуропа Лигасының топтық кезеңінде-ақ тас-талқан еткенін футбол әлемі әлі ұмытқан жоқ. Ол жеңіс жай ғана матч емес, қазақ футболының халықаралық деңгейдегі дауысы болды. Сол күннен бастап «Қайрат» – «аймақтық команда» емес, еуропалық деңгейде есептесетін клуб екені дәлелденді. Міне, дәл осы бедел «Реал Мадрид» аңыздарының Алматыға келуіне себеп болды. «Реал» өзінің мәдени миссиясы бар клуб, ол кез келген жерге бара бермейді. Олар футбол мәдениеті жанданып, жаңа нарықтарда жанкүйерлік дамып жатқан аймақтарды таңдайды. «Қайраттың» «Селтикке» қарсы сол тарихи жеңісі – Қазақстан футболының танылуына үлкен серпін берді. «Реал» аңыздарының Алматыға сапары — сол жеңістің жалғасы, сол күннің жаңғырығы. Бұл кездесу – «Қайраттың» құрметке лайық клуб екенін мойындаудың ресми көрінісі.
«Қайраттың» ойын мәнері де өзгерді. Бұрын біз сақ, күдікшіл, қарсыласқа бейімделетін ойын көретінбіз. Енді допқа иелік етуге ұмтылатын, кеңістікті дұрыс пайдаланатын, ойын құрылымында батылдық пайда болған жаңа стиль бар. Бұл – ішкі психологиялық кешеннің бұзылғанын білдіреді. «Біз де ойнай аламыз» деген сөз енді жай ұран емес, нақты алаң үстіндегі шешімдердің формасына айналды.
Жанкүйер мәдениеті де өзгеріп жатыр. «Қайраттың» матчтарында стадион толып, трибунада эмоция дірілдеп тұрады. Бұрында футболға «уақытым болса барамын» деген көзқарас басым болса, қазір матч күні қалада атмосфера өзгереді. «Сектор 13»-тің хоры, қаладағы жастардың мерекеге айналған матч күні – бұл футболдың қоғамды біріктіретін күшке қайта ие болуы. Футбол тек ойын емес, ортақ қуаныш пен ортақ күйдің тілі екені қайта сезіледі.
Кейбір жанкүйерлер айтатын арман бар: қазақ клубтары бір күні Еуропаның алып клубтарымен тең дәрежеде ойнайтын күн келеді. Бұл арман қазір тым алыста емес сияқты. Себебі «Қайрат» қорықпайды. Қарсыласқа қарап емес, өз ойынына арқа сүйейді. Бұл – нағыз футбол мәдениеті. Мысалы, Еуропадағы ойындар тәжірибесі командаға темірдей маңызды түсінік берді: футболдың деңгейін ақша, стадион немесе трансферлер ғана емес, ойын идеясы, ойыншының ішкі сенімі, клубтың өз жолына адалдығы анықтайды. «Қайрат» қазір дәл осы сенімге сүйеніп келеді. Сырт көзге клуб тек спорттық ұйым сияқты көрінуі мүмкін. Бірақ соңғы жылдары «Қайрат» қала кеңістігінің бір бөлігіне айналды. Алматыда спорт, музыка, жастар энергиясы, жаңа урбан мәдениет – осының бәрі футболмен үйлесіп отыр. «Қайраттың» жеңісі — тек стадиондағы көрсеткіш емес. Бұл қаланың көңіл күйі, жастардың өзіне деген сенімі, қазақтың «біз жасай аламыз» деген рухының қайта тірілуі.
Қазір командаға тікелей сұрақ қойылады: алда не болады? Жеңіс пе, әлде тек жақсы ойын ба? Шын мәніндегі жауап — бұл қозғалыс енді тоқтамайды. Өйткені ең үлкен жеңіс — санадағы шектеуді бұзу. «Қайрат» соны жасады. Қазақ футболы жаңғыра ма? Жаңғырып жатыр. Қазір, нақ осы сәтте. Ал сол жаңғырудың алдыңғы шебінде тұрған команда – «Қайрат». Енді біз «үміттен» емес, «сенімнен» бастаймыз.
