Тыныс алу мүшелері

3.2.3.3 тыныс алу жүйесі мен оның адам ағзасындағы рөлін сипаттау;

3.1.2.1 ақпарат көзінің түрлерін анықтау.

Адамның тыныс алу жүйесін неден тұратынын анықтайды.

Адамның тыныс алу жүйесімен танысады және оның ағза үшін маңызын біледі.

10 мин

.

«Еркін микрофон» әдісі арқылы өткенді бекіту.

1. Асқорыту жолы жолы қандай кезеңдерден тұрады?

2. Ас қорыту кезінде тіл қандай қызмет атқарады?

3. Адам ас тез әрі , жақсы қорытылуы үшін не істеу керек?

4. Адам энергияны қайдан алады? 5.Дұрыс тамақтану дегеніміз не?

Тәжірибе арқылы өткен сабақты пысықтаймын.

ҚБ: Бағдаршам арқылы бір-бірін ынталандыру

• Ой қозғау

Балалар мына сандықтың ішінде құпия зат бар .Бұл заттың не екенін білу үшін мына жұмбақты шешулеріңіз қажет.

«Көзге ілінбейді,

Жұтсаң білінбейді»   (Ауа)

1)     Ауа не үшін қажет?

2)     Ауамен тыныс алу үшін бізге не керек?

Қорытынды: Адам тыныс алу үшін тыныс алу мүшелері қажет.Адамға тыныс алу үшін оттегі қажет. Барлық тірі табиғат мүшелері оттегімен тыныс алады. Егер оттегі жетпесе, тыныс алу қиындайды

Сабақтың тақырыбы мен мақсаты таныстырылады.

Оқушылар келген қонақтармен амандасып алады.

Оқушылар жеке жұмыс ретінде сұрақтар қойылады.Сұрақтарға жауап береді.

.

Оқушылар сұрақтарға жауап береді

Оқушылар жұмбақтың шешемін табады.

Сұрақтарға жауап береді.

Сұраққа жауап берген оқушыны мадақтау,толықтыру жасау, тиімді кері байланыс орнату. оқушыларға арналған сұрақтар

25 мин

«Тыныс алу мүшелері». Мақсаты:

Адамның тыныс алу жүйесімен танысып , оның ағза үшін маңызын білетін боламыз.

Балалар тыныс алу үшін тек мұрын ғана емес екен басқада мүшелер көмекке келеді екен. Оны білу үшін оқулығымызды ашайық.

Тақтаға бүгінгі күнді жазып , тақырыпты жазамын.

Тыныс алу жүйесін түсіну үшін мына видеороликке назар аударайық.

Жаңа білім мен тәжірибені қолдану

1. «Модель жасау.» әдісі

Тыныс алу мүшесінің қалай жұмыс жасайтынын түсіну үшін тыныс алу мүшесінің моделін жасаймыз.

«Тыныс алу – тыныс шығару» кіріспе тапсырмасы.

Қабырғаларына қолдарын қойып, бірнеше рет қатты дем алып — дем шығаруын өтініңіз.

Дем шығарғанда қандай өзгерістер орын алатынын сұраңыз.

Оқушылар назарын тыныс алғандарына бұрыңыз. Әдетте, біз тыныс алғанымызға мән бермейміз. Демді біраз уақыт ішіне ұстап тұруын сұраңыз.

Не болады? (Тыныс алғысы келеді?)

Демді қалай ұзақ ұстап тұруға болады? (Бірнеше секунд қана, ал жаттыққан адамдарда бірнеше минутқа дейін ұстап тұруға болады).

Оқушыларға ауадағы оттектің барлық тірі ағзаларға қажет екенін түсіндіріңіз

Демді ішке тартқанда  қабырға көтеріледі

Демді шығару барысында Қабырға орнына келеді

1.Тыныс алуға қатысты мүшелер тыныс алу жүйесі деп аталады.Оған мұрын ,кеңірдек ,ауатамырлар,өкпе,жатады. Ауа өкпеге мүрын не ауыз арқылы өтеді.Мұрын қуысы-  иіс сезу мүшесіжәне тыныс алу мүшесі .  Мұрын қуысында   ауа шаңнан тазартылады ,жылиды  әрі ылғалданады . Өкпеге осындай тазартылған жылынған ауа барады.

2.Ауыз қуысы дегеніміз — тынысалу жүйесінің мұрын уақытша жұмыс істемеген кезде мұрын бітелгенде, пайдаланылатын сақтама жолы.   Аңқа дегеніміз — ауыз және мұрын қуыстарының қосылған жері.Ол  арқылы ауа өтеді.

3. Тыныс алу және ас қорыту жүйесінің ортақ бөлімі – жұтқыншаққа.  Жұтқыншаққа өткен ауа  тармақталады. Бір тармағы — өңешке қарай,екіншісі көмекейге өтеді.Ауа  жұтқыншақ арқылы көмейге түседі. Одан кеңірдекке барады.

4.Кеңірдек — көмекейдің жалғасы, іші қуыс түтік пішінді шеміршекті мүше. Ол өңештің алдыңғы жағында орналасады. Ол  кеңірдекке өтіп,тағы да тазарады  әрі ылғалданады.Кеңірдек екі ауа тамырға бөлінеді . Екі ауатамыры өкпеге жалғасады.

5.Тыныс алу жүйесінің басты  мүшесі – өкпе болып табылады . Өкпе жұптасқан мүше.  Оң жақ өкпе үлкен болады үш бөлікке  бөлінеді ,   Сол жак өкпе жүрек есебінен екі бөлікке бөлінеді .Ол көптеген кішкентай ауа тамырларынан құралады, Өкпеде газ алмасу үдерісі жүреді.   Оң жақтағы өкпең, сол жақтағы  өкпеге қарағанда сәл үлкендеу болады.   Қан оттекті  сіңіріп , көмірқышқыл газды шығарады .   Ағзамызға оттек қажет болғандықтан біз үнемі тыныс аламыз.  Осылай өкпедегі ауа құрамы алмасады.

Оқылым. Әр топтан кезекпен түсініп оқу. Тапсырманы орындаған оқушыны мадақтау, толықтыру жасау, тиімді кері байланыс орнату.

Балалар сіздер білесіздер ме сол жақ өкпеміз оң жақ өкпеге қарағанда кішірек болады екен.

Белсенді оқу тапсырмалары(топта, ұжымда) Оқушылар әр органның қызметін түсіндіріп өтеді.

Топқа бөлемін :

«Кеңірдек, өпке, мұрын, ауатамырлар»  оқушылар 4 топқа бөлінеді

5Т ережесін еске түсіру

Талап, татулық, тыныштық, тәртіп, тазалық

1-топ тапсырмасы:

Қолдану.

Түсіндіре отырып алғашқы бекіту.

№1 тапсырма. Жеке жұмыс.

Мақсаты: Тыныс алуға қатысатын ағзалардың орналасуын анықтау. Критерий: Тыныс алуға қатысатын ағзалардың орналасуын анықтайды.

Топтық жұмыс тапсырма.

I топ Мұрын тобы.
Тыныс алғанда ауа мұрын қуысында……, шаң — тозаңнан және микробтардан……

Мұрыннан…..— шырыш бөлінеді.

Керекті сөздер: жылынады, тазарады, сұйық зат 

II топ Ауыз қуысы.
Адам ұдайы ауамен……

Адам ішіне тартқан ауада….. көп болады.

Оттегі …..сіңеді де, бүкіл денеге тарайды. Адамның ішінен шығатын ауада ….газы болады.

Бұл газ организмде пайда болады да, қанмен бірге өкпеге барады.

Тыныспен бірге ол сыртқа шығады. Керекті сөздер: демалады, оттегі,қанға, қөмірқышқыл

III топ Кеңірдек және ауа тамырлары.

Сөйлемдерді қажетті сөздермен толықтырыңдар

2.Тыныс алу дегеніміз -……………………….

3. Біз……………, кеуде қуысы қысылып, ауа сыртқа шығады.

Қажетті сөздер: тыныс шығарғанда, дем алу және дем шығару.    

IV топ Өкпе тобына.

Тыныс алғанда өкпе……

Өкпе көптеген …тұрады.

 Біздің өпкеміздегі ауа үнемі ……………

Олар ауадан ….. тартып алады

….. — көкірек қуысында орналасқан

Ол екі бөліктен …. …. …. … …. …. ….өкпеден тұрады.

Керекті сөздер: Өкпе ,кеңейеді, көпіршіктерден,          оттегіні,жаңарады,      оң жақ өкпе мен сол жақ                         

Сен білесің бе?

Есік пен терезені жабық, көп адам жиналған бөлменің ауасы тарылып кетеді. Яғни, ауа ластанады. Ауада оттегі азайып, көмірқышқыл газы көбейеді. Ондайда желдеткіш қосып немесе терезені ашып, бөлменің ауасын тазартады. Тыныс алу мүшелерін күту керек. Өз бөлмеңнің ауасын жаңартып, тазартып отыр. Таза ауада қыдыр. Қатты аязда тек қана мұрныңмен тыныс ал. Суық су ішпе. Балмұздақты асықпай абайлап, аздап же. Тұмау тиген немесе тамағы ауыратын адамдардан алыс жүр. Эксперт парағы: 1. Көп адам жиналған жерде ауа қандай болады? 2. Бөлменің ауасын не үшін тазартады? 3. Тыныс алу мүшелерін қалай күту керек? 4. Тұмаудан қалай сақтану керек?

ҚБ: Топта дескриптор арқылы бір-бірін ынталандыру. Дескриптор: · тыныс алу жүйесін және оның адам ағзасындағы рөлін сипаттай алады; · адамның тыныс алу жүйесі неден тұратынын біледі. ҚБ: Топпен бағалау

Сергіту сәті: Дем алу және дем шығару жаттығуларын жасау. Не сезінгендерін сұрау

Жеке жұмыс

«Пликерс» бағдарламасымен тексеру

Тест сұрақтары

1.Тыныс салу мүшелері:

А) жұтқыншақ, бауыр, асқазан

В) ауыз, өңеш, ішек, өкпе

С) мұрын, кеңірдек, ауатамырлар, өкпе

Д) жүрек, бауыр

2.Өкпенің дене бөлігінде орналасуы

А) асқазанда

В) бұлшық етте

С) кеуде қуысында

Д) ауыз қуысында

3. …………. өкпе болады

А) төменгі, жоғарғы

В) оң жақ, сол жақ

С) кіші және үлкен

Д) қалыпты және қалыпсыз

4.Тыныс алу жүйесінің негізгі мүшесі-…….

А) мұрын

В) өкпе

С) кеңірдек

Д) ауатамырлары

5. Өкпеде қандай үдеріс жүреді?

А) Фотосинтез

В) газалмасу

С) Оттегі

Д) ылғалдану

Оқушылар сабақтың мақсатымен танысады.

Дәптермен жұмыс.

Видеоролик көру.

Жұптық жұмыс.

Зерттеу жұмысын жүргізеді.

Оқушылар шармен өкпенің көлемін зерттейді.

Мәліметтерді талдайды, салыстырады.

Оқушылар жеке жұмыс ретінде тест сұрақтарына жауап береді

Оқушылар жеке тапсырманы орындайды

Дескриптор

— Тыныс алу мүшелерінің моделін жасап, атауын атайды;

2 ұпай

Дескриптор:

— Тыныс алуға қатысатын алғашқы ағза мұрынды таба алады;

— Екінші кеңірдекті таба алады;

— Сосын ауатамырларды таба алады;

— Сол жақ және оң жақ өкпелерді таба алады;

4 ұпай

Дескриптор:

-Бос орындарға керекті сөздерді қойып, тапсырманы орындайды.

4 ұпай.

Слайд

қима қағаздар

Шар

Қима қағаздар

Слайд

Штрихкод парақтары

5 мин

Рефлексия

Үй жұмысы 54-55 бет түсініп оқу

Бүгінгі сабақта алған білімдері бойынша рефлексия жасайды.

Оқушылар 1-10 балдық жүйемен бағаланады.