Т.Тұрлығұл «Тарихты оқыту әдістемесі»

1. Кіріспе

Тарих пәнін оқыту — бұл жас ұрпақты ұлттық, жалпыадамзаттық құндылықтар негізінде тәрбиелеуге бағытталған кешенді педагогикалық процесс. Қазақстан тәуелсіздігі алғаннан кейін тарихты оқытуда ұлттық мазмұнды арттыру мәселесі өзекті мәселе ретінде қойылды. Осы тұрғыдан Тотай Тұрлығұл – қазақ тарихын оқыту әдістемесінің дамуы мен жүйеленуіне елеулі үлес қосқан әдіскер ғалым .

2. Тұрлығұл әдістемесінің ғылыми негізі

• Даму кезеңдері: Тұрлығұл тарихты оқыту әдістемесін төрт кезеңге бөледі:

  1. Ы. Алтынсарин дәуірі — 1917 жылға дейін;

  2. 1917–1959 жж. — алғашқы қалыптасу кезеңі;

  3. 1960–1990 жж. — Қазақстан тарихының мазмұны анықталып, пән ретінде бекітілді;

  4. Кеңестік жүйе ыдырағаннан кейінгі кезең — тарих пәнінің дербес пән ретіндегі реформалануы.

• Интеграциялық тәсіл: Әдістеме тарихты « мақсаты–мазмұны–оқыту жолдары–оқушы әрекеті–нәтижесі» логикалық тізбегімен қарастырады және педагогика, психология, әлеуметтану, логика сияқты ілімдермен үндестікте дамиды.

3. Негізгі қағидалары

1. Проблемалық-диалогтік тәсіл: Оқушыны пассивті қабылдаушы емес, тарихи сұрақтар мен жауаптарды іздеген зерттеуші ретінде қарастырады.

2. Көрнекілік пен ақпараттық‑интерактивтілік: Карталар, тарихи суреттер, хронологиялық сызбалар, цифрлық ресурстар мен АКТ құралдары арқылы оқу процесін белсенді әрі әсерлі ету қажеттілігі басым.

3. Зерттеу және жобалық әдістер: Оқушыларға деректермен жұмыс істеу, деректану, көздерге талдау жасау арқылы өз бетінше зерттеу жүргізу, жобалар дайындау түрінде тапсырмалар беріледі .

4. Тарихи сана мен ұлттық ұлтжандылық қалыптастыру: Пәннің жастарға ұлттық тарихи сананы дарытудағы рөлі айқын; оқыту арқылы патриотизм, мемлекеттік идеология мен мәдени құндылықтар дарытылады .

4. Әдістер мен құралдар

• Әңгіме‑баяндау және лекциялық жол: Тұрлығұл дәстүрлі баяндау әдісін қолдануды мақұлдайды, бірақ оны диалог, талдау, сұрақ‑жауап арқылы байыту керек деп көрсетеді .

• Құжаттар мен архивтік деректермен жұмыс: Негізгі тарихи мәліметтер мен мәліметтермен оқушылардың белсенді шығармашылық жұмыстарын жетілдіру қарастырылған .

• Интерактивтік құралдар: АКТ, мультимедиялық кабинеттер, электрондық оқулықтар, карталар, графика және тарихи реконструкциялар енгізіледі .

5. Практикалық қолдану

1. Сабақ құрылымы: Әдістеме бойынша сабақ жоспары проблемалық сұрақтан басталып, зерттеу, дискуссия, қорытынды жасап, рефлексиямен аяқталады.

2. Бағалау тәсілі: Белгіленген критерий бойынша оқушы өз-өзін және бір-бірін бағалайды, зерттеу жұмыстары үшін жобалық бағалау қолданылады.

3. Жобалық-жүргізілген жұмыстар: Мектеп пен ЖОО-да «Мәңгілік Ел» құндылықтарына арналған болашақ тарих мұғалімдерін даярлау жүйесі енгізілуде .

6. Қорытынды

Тұрлығұлдың тарихты оқыту әдістемесі — тарихи және педагогикалық ілімдерді ұштастырған, оқушының белсенді танымдық іс- әрекетін арттыруға, ұлттық-мәдени сана қалыптастыруға бағытталған инновациялық жүйе. Оны мектеп пен жоғары оқу орындарында тиімді енгізу жалғасуда, және ұлттық тарих пен идеологиялық тәрбиеге ұйытқылайтын алуыт аспан жолы болмақ.

📚 Ұсынылатын әдебиеттер:

• Тұрлығұл Т. Т. «Қазақстан тарихын оқытудың теориясы мен әдістемесі» (2011)

• Тұрлығұл Т. Т. «Ежелгі Қазақстан тарихы: 5–6 сыныпта оқыту әдістемесі» (2001–2002)

• Тұрлығұл Т. Т. Қазақстан тарихы әдістемесінің 4 даму кезеңі (1998)