Үштілділік – уақыт талабы
Жанатаев Данат Жанатайұлы,
әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-нің профессоры, доцент
Смагулова Назерке,
әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің 1-курс магистранты
Қазақстан Республикасында әрқашан мемлекет халықтарының тілдік байлығын дамытуға ерекше көңіл бөлініп, қамқорлық жасалды, оның қазіргі қоғамды дамытудағы рөлі түсінілді. Бүгінгі таңда қоғамда қазақстандықтардың қазақ, орыс және ағылшын тілдерін меңгеруіне бағытталған үштілділік саясаты жүргізілуде. Үштілділік саясаты ана тілін ұмыту деген сөз емес, керісінше ол қазақ тіліне ана тілі мен мемлекеттік тіл мәртебесін қайтарып, қазақ тілін бірінші орынға қояды. Маңызды міндет – ағылшын және басқа да шет тілдерін үйрену. Бұл Қазақстандықтардың лексикалық капиталының негізгі компоненттерінің бірі іскерлік және халықаралық қарым-қатынас құралы ретінде шет тілдерін білу болып табылады.
Неліктен үш тілді білу өте маңызды? Орыс және ағылшын тілдері тек қарым-қатынас құралы ғана емес, сонымен қатар әлемдік білім алудың оңтайлы арналары болып табылады. Бірнеше тілді үйрену Қазақстанның әлемдік қоғамдастықтың экономикалық және мәдени саласына неғұрлым белсенді интеграциялануына ықпал ететін болады.
Көптілді білім берудің жағымды жақтары көп. Оқушылар шет тілдік коммуникациялық құзіреттіліктің барлық компоненттерін қалыптастырады. Коммуникациялық құзыреттілік қазақ және басқа да тілдерде ауызша және жазбаша коммуникацияның түрлі құралдарын пайдалануға мүмкіндік береді.
Тіл арқылы бала ата-бабаларынан мұра болған мәдениетті, дәстүрді, ұлттық байлықты, байлықты үйренеді. Басқа халықтардың тілдерін зерттей отырып, бала сөздерді, олардың қалай естілетінін және нені білдіретінін біліп қана қоймайды, сонымен қатар осы халықтардың мәдениетін, салт-дәстүрлерін, салт-дәстүрлерін терең біледі, ауызша халықтық өнермен, ұлттық ойындармен танысады. Әлемдік мәдениеттің алуан түрлілігін тану арқылы Отанға деген сүйіспеншілік, азаматтық патриотизм, өз халқы мен тілі үшін мақтаныш сезімі қалыптасады.
Қазіргі білім беру оқу бағдарламаларының күрделенуімен және орта мектепте ғана емес, бастауыш сыныптарында да ақпарат көлемінің өсуімен сипатталады. Нәтижесінде оқушылар үлкен психоэмоционалды және физикалық жүктемелерді сезінеді. Психологтар оқушыларға эмоционалдылық, ұтқырлық, біркелкіліктен шаршау, қоршаған әлемді қабылдаудың тұтастығы тән екенін анықтады. Бастауыш мектепте оқытуды осы ерекшеліктерді ескере отырып құру керек және оның негізі интегративті оқыту болуы мүмкін.
Тілдік ойындар оқу процесін қызықты етуге мүмкіндік береді. Бұл шет тілін үйренуге күшті ынталандыру. Қызығушылықтың, қуаныштың, тапсырмалардың мүмкін болу сезімінің атмосферасы – мұның бәрі оқу нәтижелеріне жағымды әсер етеді. Тілдік материалды игеру оңай, сонымен бірге қанағаттану сезімі пайда болады.
Сабақтардағы және сыныптан тыс сабақтардағы оқыту ойындары маңызды әдістемелік міндеттерді орындауға ықпал ететіні белгілі:
– балалардың сөйлеу қарым-қатынасына психологиялық дайындығын жасау;
– тілдік материалды бірнеше рет қайталаудың табиғи қажеттілігін қамтамасыз ету;
– оқушыларға дұрыс сөйлеу нұсқасын таңдауға үйрету.
Сонымен, бастауыш сыныптардағы ағылшын тілі сабақтарындағы тілдік ойындар оқу процесінің тиімділігін арттырады, оқытудың барлық кезеңдерінде оқушылардың оқылатын пәнге деген қызығушылығын сақтауға көмектеседі. Сондай – ақ, ойындар оқушыларға қолда бар білімдерін қолдануға, олардың назарын басты нәрсеге-ойын барысында қарым-қатынастың табиғи жағдайында сөйлеу дағдыларын игеруге шоғырландыруға көмектеседі. Оқу мақсатында құрылған ойын бір-бірімен тығыз байланысты және осы ойынның негізі болып табылатын мәселенің тақырыбымен біріктірілген бірқатар микро-жағдайларды қамтиды және ағылшын тілін оқыту процесінде байланыс жүйесі болып табылады.
