Ы.Алтынсарин Атымтай Жомарт

Бейнеу селосы

«Бейнеу ауданының әкімдігінің «Ы.Алтынсарин атындағы орта мектебі» КММ

1. Шығарма мазмұнын түсінеді, тұжырым жасайды.
2. Жомарттық пен сараңдық сөзінің мағынасын ашады.
3. Әдеби шығармадағы Атымтай Жомарттың екі пікірін салыстыра суреттеулер мен қарама-қарсы суреттеулерді, жомарттық пен сараңдықты мәтіннен табады.
4. Кейіпкерді шынайы өмірмен салыстырып бағалайды.

-Әңгіме оқырманға қандай үлгі-өнеге көрсетеді?

– Қазіргі заманның Атымтай Жомарты қандай?

-Егер сен бай болсаң, не істер едің?

жоспарланған

кезеңдері

алушылар орындарынан тұрып, көршісінің аттас саусақтарына кезек-кезек тигізеді, бас бармақтан бастайды:

-Мен саған тілеймін(бас бармағын тигізеді)

-Бақыт(сұқ саусағын тигізеді)

-Денсаулық(ортаңғы)

-Барлығында(атаусыз саусақ)

-Барлық жерде(шынашақ)

-Сәлеметсің бе!(алақанын бір-біріне

тигізеді)

2.«Суреттер: не болды?» әдісі. Интерактивті тақтадан суреттер көрсетіледі. Оқушылардан суретте не болып жатқанын және түсіндіріп берулері сұралады.

Білім алушының назарын шоғырландыру үшін қосымша жетекші сұрақтар қойылады:

– Суреттен не байқадыңдар?

– Бұл қандай адам? Оның бойында қандай жақсы қасиет бар деп ойлайсыз?

– Бүгінгі сабақтың тақырыбы не жайлы? Болжаңыз.

3. Оқушылармен бірігіп, бүгінгі сабақ мақсатын айқындап аламын.

4. Үлестірме қағаздар арқылы сынып оқушыларын топқа бөлемін.

І топ. Жомарт

ІІ топ. Мейірім

ІІІ топ. Еңбек

«Суреттер: не

болды?» әдісіне

арналған суреттер

«Жомарт», «Мейірім», «Еңбек» топ аттары жазылған үлестірме қағаздар

4 минут

3 минут

10 минут

10 минут

6 минут

6 минут

Ойлау дағдысының деңгейі: білу,түсіну

Бағалау критерийі:

Шығарма мазмұнын түсінеді

Тұжырым жасайды.

Тапсырма. «Уақыт тізбегі» әдісі.

«Атымтай Жомарт әңгімесінің мазмұнын талдай отырып, оқиғаларды рет-ретімен сызбаға орналастырып жазыңыз.

Атымтай жомарт өзi есепсiз бай бола тұрып, күн сайын бiр мезгiл үстiне ескi-құсқы киiм киiп, отын кесiп, шөп тасып жұмыс қылады екен. Бiр күнi өзiнiң жақын таныстары сұрады дейдi:

– Жомарт, құдай бергей дәулетiңiз бар, ашқа – тамақ, жалаңашқа – киiм, үйсiздерге – үй болдыңыз, сөйтiп тұрып өз басыңызды кемшiлiкке салып, жете алмаған жарлыша отын кесiп, шөп тасығаныңыздың мағынасы не? – деп.

Жомарт айтты дейдi:

– Төрт түрлi себеп бар. Әуелгiсi: әдемi ат, асыл киiм, асқан дәулеттi өне бойы әдет етсең, көңiлге жел кiргiзедi; сол желiккен көңiлмен өзiмнен терезесi төмен бейшаралардан жиренiп, көз салмай, кем-кетiкке жәрдем берудi ұмытармын деп қорқамын. Екiншiсi: бар бола тұрып мен жұмыс қылсам, мұның кемшiлiк емес екенiн бiлiп, кейiнгiлер әбiрет алсын деймiн. Үшiншiсi: күн сайын өз бейнетiммен тапқан бiр-екi пұлға нан сатып алып жесем де бойыма сол тамақ болып тарайды, еңбекпен табылған дәмнiң тәттiлiгi, сiңiмдiлiгi болады екен. Төртiншiсi: құдайтағаламның берген дәулетiн өзiмсiнiп, тиiстi орындарына жаратпай, көбiсiн өзiм iшiп-жеп, өзiм тұтынсам, мал берген иесiне күнәлi болармын деп қорқамын, – дедi.

Дескриптор:

1. Әдеби шығарманың мазмұнын түсінеді.

2. Мәтін мазмұнына анализ жасайды.

3. Шығармадағы оқиғалар тізбегін сызбаға түсіреді.

Кері байланыс: ауызша жүргіземін. Қолданатын сөздер: «Жарайсың!», «Керемет!», «Әлі де ойлан!»

Жұптық жұмыс. «Ойлан, зерделе» әдісі

Білім алушы әрекеті: Берілген сөздің мағынасын түсіне отырып, жомарттық пен сараңдық сөзі қатысқан мақал-мәтел тауып, кестені толтырады. Тапсырманы орындауда тілдік мақсатты басшылыққа ала отырып, жазылым тапсырмасы арқылы орындатамын.

Ойлау дағдысының деңгейі: қолдану Бағалау критерийі: Жомарттық пен сараңдық сөзінің мағынасын ашады.

Тапсырма. Жомарттық және сараңдық сөзінің мағынасын анықтап, осы сөздер қатысқан мақал-мәтел тауып, кестені толтырыңыз.

Дескриптор:

1 «Жомарттық» сөзінің мағынасын ашады.

2. «Сараңдық» сөзінің мағынасын ашады.

3. Мақал-мәтелді тауып жазады.

4. Кестені толтырады.

Кері байланыс: ауызша жүргіземін. Қолданатын мадақтау сөздері: «Дәл таптыңыз!», «Орынды айтылған!», «Жарайсың!»

Топтық жұмыс

«Топтық тергеу немесе зерттеу» стратегиясы

Білім алушы әрекеті: Білім алушылар интерактивті тақтада жазылған топ аттарына назар аударып, өзінде қызығушылық тудырған топқа бірігеді. Сол топқа берілген тапсырманы орындайды.

Ойлау дағдысының деңгейі: қолдану,талдау

Бағалау критерийі: Кейіпкерді шынайы өмірмен салыстырып бағалайды.

Тапсырма:

1. Баяндаушылар (әдеби шығарманың мазмұнын баяндайды)
2. Зерттеушілер ( Шығарма туралы,оның авторы жайлы зерттеу жүргізеді)
3. Сұрақ құрастырушылар (Әңгіме желісі бойынша қарапайым және күрделі сұрақтар құрастырады)
4. Афоризмдер табу (Көркем шығармадағы мақал-мәтел,нақылға айналған сөздерді тауып, мәнін ашады)
5. Талдаушылар (Жомарт пен сараң адамның бойындағы қасиеттерді талдай отырып,интернет желісінен суретін табады немесе сурет салады.)
6. Дәнекерлеушілер (Көркем шығармада көтерілген мәселені, кейіпкерді қазіргі заманмен салыстырады.)

Дескриптор:

1 Шығарманың мазмұнын баяндайды.

2. Шығарма туралы, оның авторы туралы зерттейді.

3. Мәтін мазмұны бойынша әр түрлі деңгейлегі сұрақтарды құрастыра алады.

4. Шығармадан афоризмдерді, нақыл сөздерді табады.

5. Жомарт адам мен сараң адам бейнесін салыстырады.

6. Жомарт пен сараң адам бейнесін интернет желісінен табады немесе сурет салады.

6. Шығармада көтерілген мәселені қазіргі заманмен салыстырады.

Кері байланыс: ауызша жүргіземін. Қолданатын мадақтау сөздері: «Шебер орындалған!», «Құнды пікір айттыңыз!», «Дөп түстіңіз»», «Өте жақсы!»

Топтық жұмыс. «Тұжырымда» әдісі

Білім алушы әрекеті: Білім алушылар шығармадағы әңгімедегі Атымтай Жомарттың екі пікірін салыстыра және қарама-қарсы ұғымдағы суреттеулерді мәтіннен тауып, өзіндік пікірлерін дәлелдеп, тұжырым жасайды. Тапсырманы орындауда саралау тапсырмасы негізінде орындатамын. Берілген тапсырмалар оқушының қызығушылығына орай, деңгейіне қарай сараланып алынды. Бірлескен оқу жүзеге асады.

Ойлау дағдысының деңгейі: талдау

Бағалау критерийі: Әдеби шығармадағы Атымтай Жомарттың екі пікірін салыстыра суреттеулер мен қарама-қарсы суреттеулерді, жомарттық пен сараңдықты мәтіннен табады.

Тапсырма. Әдеби шығармадағы Атымтай Жомарттың айтқан пікірлерін оқи отырып, өзіндік жеке пікірлеріңді дәлел келтіре отырып, тұжырым жасаңдар. Жұмыстың нәтижесін постер қорғау, рөлдік ойын, диалог, пікірлесу арқылы көрсетіп, қорытындылаңыз.

Талқылау сұрақтары:

-Неліктен Атымтай Жомарт дәулетті бола тұра, шөп тасып,еңбек қылды? Себебін түсіндіріңіз.

-Жомартыққа қарама-қарсы қасиетті қай кейіпкердің сөзінен байқадыңдар? Дәлел келтіріңіз.

– Атымтай Жомарттың пікірінен қарама-қарсы суреттеулерді табыңыз, анализ жасаңыз.

І топ. Постер дайындау

ІІ топ. Рөлдік ойын көрсету

ІІІ топ. Диалог, пікірталас

Дескриптор:

1 . Шығармадағы Атымтай Жомарттың екі пікірін салыстырады,

2. Анализ жасай отырып, өзіндік баға береді.

3. Постер дайындайды.

4. Рөлдік ойынды көрсетеді.

5. Диалог,пікірталас ұйымдастырады..

Кері байланыс: ауызша жүргіземін. Қолданатын мадақтау сөздер: «Тамаша!», «Жарайсың!», «Құнды пікір!», «Жақсы!»

Жұптық жұмыс. «Қос диаграмма» әдісі

Білім алушы әрекеті: Білім алушылар жомарт адам мен сараң адамның бейнесін салыстырады,ұқсастығы мен айырмашылығын тауып,жинақтайды. Берілген диаграммаға салады. Мәтіннен түсінгенін және өзінің ойын білдіру үшін графикалық органайзерлерді тиімді қолданысқа енгіздім.

Ойлау дағдысының деңгейі: жинақтау

Бағалау критерийі: Әдеби шығармадағы Атымтай Жомарттың екі пікірін салыстыра суреттеулер мен қарама-қарсы суреттеулерді, жомарттық пен сараңдықты мәтіннен табады.

Тапсырма: Жомарт адам мен сараң адамның бейнесін салыстырыңыз. Ұқсастығы мен айырмашылығын тауып, диаграммаға салыңыз. Интербелсенді тақтада орындаңыз.

Дескриптор:

1 . Жомарт адам мен сараң адамның бейнесін салыстырады,

2. Адам бойындағы жақсы-жаман қасиеттерді ажыратады.

3. Ұқсастығы мен айырмашылығын табады.

3. Қос диаграмманы толтырады.

Кері байланыс: «Өте жақсы жазылған», «Дұрыс таптың!», «Орынды айттың!», «Интерактивті тақтада орындағын жұмысыңыз үздік болды!», «Шебер орындадыңыз!»

«Құнды пікір» әдісі

Білім алушы әрекеті: Білім алушы сыни тұрғыдан ойланып, шығарманың құндылығын анықтайды. Әдеби шығармада көтерілген мәселеге анализ жасай отырып, өмірдегі шындыққа көзқарасын қалыптастырады.

Ойлау дағдысының деңгейі: бағалау

Бағалау критерийі: Кейіпкерді шынайы өмірмен салыстырып,бағалайды.

Тапсырма:

• Жомарттық әлемді өзгерте ме?
• Қазіргі қоғамда Атымтай Жомарт кездесе ме? Қазіргі заманның Атымтай Жомарты қандай деп ойлайсыз?Кейіпкермен салыстырыңыз.
• Кейіпкердің орнында болсаң, сен не істер едің? «Егер мен бай болсам….» ойды жалғастырып айтыңыз.

Білім алушының ойлау қабілетінің эмоциялық жағына әсер ету үшін бағалаушы сұрақтарды тиімді қолданамын,өйткені жаңа ақпарат білім алушының ішкі дүниесіндегі жағымды ассоциациялармен байланысты болса, ақпаратты тез қабылдайды.

Дескриптор:

1 . Сыни тұрғыдан ойланып, шығарманың құндылығын анықтайды.

2. Кейіпкерді шынайы өмірмен салыстырып бағалайды.

3. Өмірден мысал келтіріп,өз ойын дәлелдейді.

3. Шығармадағы көтерілген мәселені бүгінгі күнмен байланыстырады.

Кері байланыс: ауызша жүргіземін. Қолданатын мадақтау сөздері: «Ұтымды жауап», «Өте жақсы!», «Құнды пікір айттыңыз»»

Смайлик

арқылы

бағалау

Қалыптастырушы бағалауды сабақ барысында оқу үдерісін түзетіп отыру үшін тиімді қолданамын.

«Бас бармақ»

әдісі

Басбармақ

жоғарыға

қарай –

өте жақсы

Басбармақ

көлденең –

жақсы

Басбармақ

төмен қарай-

орташа

Қалыптастырушы бағалауды сабақ барысында оқу үдерісін түзетіп отыру үшін тиімді қолданамын.

«Мадақтау сэндвичі» бағалауы

1 бөлік –

позитивті

комментарий,не ұнады;

2 бөлік – сындарлы сын,

не нәрсені жақсарту керек;

3-бөлім-

Келешекке арналған комментарий,

маған ұнады,бірақ келесі жолы…

Қалыптастырушы бағалауды сабақ барысында оқу үдерісін түзетіп отыру үшін тиімді қолданамын.

«Сөздік бағалау»

әдісі бойынша

ауызша бағаланады.

«Өте жақсы»

«Жарайсың»

«Дәл тауып

айттың»,т.б.

сөздері арқылы

Қалыптастырушы бағалауды сабақ барысында оқу үдерісін түзетіп отыру үшін тиімді қолданамын.

Бағдаршам

арқылы бағалау:

жасыл – өте жақсы,

сары – жақсы,

қызыл – орташа

Қалыптастырушы бағалауды сабақ барысында оқу үдерісін түзетіп отыру үшін тиімді қолданамын.

«Бойтұмар» әдісімен

бағалау: тапқыр,

зейінді, ақылды,

көшбасшы,

ойшыл, зерек,

білгір,т.б. Қалыптастырушы бағалауды сабақ барысында оқу үдерісін түзетіп отыру үшін тиімді қолданамын.

Жомарт»

әңгімесі

«Уақыт тізбегі»

әдісі

Интербелсенді

тақта

«Ойлан, зерделе» әдісі

Жұптық

жұмыс

«Топтық тергеу немесе зерттеу» стратегиясы

Топтық жұмыс

«Тұжырымда» әдісі

Топтық жұмыс

«Қос диаграмма» әдісі

Жұптық жұмыс.

Интербелсенді тақта

3 минут

Оқушы әрекеті: Білім алушы өздеріне жақын сөйлемді таңдайды. Айтылған ойды жалғастырады.Білім алушы «Мұғалімге жеделхат» тақтасына оқушылар стикер жапсырады.

-Бүгінгі сабақта мен … түсіндім, … білдім, … көзімді жеткіздім.

-Мен өзімді … мақтар едім.

-Маған ерекше ұнағаны …

– Сабақтан соң маған … келді.

– Бүгін маған .. … … сәті түсті.

– Қызықты болғаны ….

– ….. қиындық тудырды.

– Менің түсінгенім …

-Енді мен …. аламын.

Білім алушылар өз – өзіне есеп беріп, қажеттілігін,өзіндік көзқарасын қалыптастыру үшін және де өз – өзіне баға бере алу үшін«Аяқталмаған сөйлем» әдісін тиімді қолданамын.

Саралап оқытуды ұйымдастыруда Гарднердің көптік зият теориясына негіздеп, білім алушылардың лингвистикалық және тұлғааралық жеке қабілеттерін ескере отырып құруды басты назарда ұстанамын. Себебі әдебиет сабағында қолданатын саралау тапсырмалары – білім алушының жеке тұлғасының дамып, қалыптасуын көздейтін бірден-бір таптырмас дидактикалық үдеріс. Білім алушының тұлғалық қасиеттері мен қабілеттерін әдебиет пәнін оқыту арқылы шешу мақсатымен сабақта «Уақыт тізбегі», Ойлан,зерделе», «Топтық тергеу немесе зерттеу», «Тұжырымда», «Қос диаграмма» әдістерін ұтымды қолданамын. Бұл әдісті қолдану барысында білім алушыларға мынадай саралау тапсырмаларын ұсынамын: топтық жұмыс барысында қабілетіне қарай постер қорғау, рөлдік ойын көрсету,пікірталас жүргізу; қызығушылығына қарай: мәтін мазмұнына сурет салу, мәтін бойынша қиын сұрақтар құрастыру, әдеби шығарма, оның авторы туралы зерттеу, әңгімені әдеби тілге жақын етіп баяндау, шығармадағы көтерілген мәселені қазіргі заманмен байланыстыру. «Тұжырымда» әдісін қолданғанда білім алушының қызығушылығын арттыра отырып, бірлескен оқуды жүзеге асырамын. Білім алушылар өздерінің қызығушылығына орай және жеке қабілеттерін дамыта отырып, шығарма мазмұнына анализ жасай алады, анықтайды, салыстырады, тілдік мақсатты көздей отырып мәтіндегі сөздер мен тіркес сөздердің мәнін аша алады, әдеби шығарманың құндылығын ұғынып, өзіндік бағасын береді, шығармада көтерілген мәселені шынайы өмірмен байланыстырып,құнды пікір айта алады. Ең бастысы білім алушы мұғалім ұйымдастырған саралау тапсырмаларын қызығушылықпен орындай отырып, мұғалім тарапынан жеке тұлға ретінде қалыптасуына қолдау таба алады.

Смайлик арқылы бағалау жүзеге асады.

Тілдік мақсатты жүзеге асыру мақсатында «Ойлан,зерделе» әдісін қолданамын. Тақырыпқа қатысты сөз тіркестері мен сөздердің мәнін ашу және мәтіндегі детальді бөліктеріне назар аудара отырып, білім алушының жазылым дағдысын қалыптастырамын.

Кері байланысты ауызша жүргіземін. Қолданатын мадақтау сөздері: «Дәл таптыңыз!», «Орынды айтылған!», «Жарайсың!» «Бас бармақ»

әдісі арқылы бағалау жүреді.

Басбармақ жоғарыға қарай – өте жақсы. Басбармақ көлденең – жақсы. Басбармақ төмен қарай-

Орташа.

«Топтық тергеу немесе зерттеу» стратегиясын қолданғанда білім алушылар әдеби шығарманың құнылығын анықтап, қазіргі заманмен салыстырады. Тапсырма орындау барысында білім алушының тыңдалым, жазылым, айтылым, оқылым дағдылары қатар қалыптасып, тұлғаның жеке қабілеттері дамуына септігін тигізеді.

«Мадақтау сэндвичі» әдісі арқылы бағалау жүреді. 1 бөлік –

позитивті

комментарий,не ұнады;

2 бөлік – сындарлы сын,

не нәрсені жақсарту керек;

3-бөлім-

Келешекке арналған комментарий,

маған ұнады,бірақ келесі жолы…

«Тұжырымда» әдісі бойынша берілген тапсырмалар оқушының қызығушылығына орай, деңгейіне қарай сараланып алынды. Бірлескен оқу жүзеге асады.

«Сөздік бағалау» әдісі бойынша

ауызша бағаланады.«Өте жақсы»

«Жарайсың»«Дәл тауып айттың», т.б.сөздері арқылы.

«Қос диаграмма», «Құнды пікір» стратегиялары бойынша орындаған тапсырма орындаған білім алушыларды  «Бағдаршам» әдісі арқылы,  «Бойтұмар» әдісі арқылы бағалау жүреді. Қалыптастырушы бағалауды сабақ барысында оқу үдерісін түзетіп отыру үшін тиімді қолданамын. Сабақ барысында кері байланысты ауызша жүргізіп отырамын.

АКТ-мен байланыс. Құндылықтармен байланыс.Әдеби шығармадағы кейіпкердің пікірі арқылы, оқушыларға сұрақтарды талдату арқылы еңбекке деген құрметті қалыптастырамын, еңбекке баулу пәнімен байланыстырамын. Шығармадағы кейіпкер пікірін талдау арқылы еңбекке деген құрметке баулимын. Шығармадағы жомарттық пен сараңдықты салыстыру арқылы анализ жасай отырып, адамгершілік,ізгі құндылықтарға ынталандырып, өзін-өзі тану пәнімен байланысты шебер қолданамын.Кейіпкер бойындағы ізгі қасиеттерді саралай отырып, оқушының өн бойына топтастырдым. Өзін-өзі тәрбиелеуге жетелеймін. «Қос диаграмма» әдісін қолдану арқылы білім алушыларға графикалық органайзерлерді интерактивті тақтада орындатамын, білім алушының АКТ-ны қолдану шеберлігін арттырамын.

«Сәлемдесу» сергіту сәтінде саусақтарын түйістіріп жаттығу жасау арқылы денсаулығын нығайтады,әрі жаттығу жасау барысында қауіпсіздік ережесін басты назарға қоямын.