Өсер ұрпақтың жан дүниесі қолымызда

М.А.Омарова

Халымыздың сан ғасырдан бергі даналығына құлақ ассақ «Адамның бір қызығы бала деген» екен. Кез – келген адам өмір бойы жете алмайтын бақыты өзінің ұрпағымен келетініне мән бермеуі мүмкін. Біреу бақытын байлықтан іздесе, біреулер мансап қуып, қызмет істеп өмір бойы беделді, жоғарғы қызметте істейді. Мұның бәрі уақытша нәрсе. Адамның негізгі бақыты – өзінің ұрпағы. «Адам ұрпағымен мың жасайды». Шыр етіп дүниеге келгеннен бастап ата – ана алдында нәзік те қиын үлкен міндет тұрады, ол – ұрпақ тәрбиесі.Баланың жақсы ісін мадақтап, теріс қылығын дұрыстап отырса, ол да үлкендерді сыйлап оларға көмектесуге әрдайым дайын тұрады. Кез – келген іске ұрысып айқаймен жауап беру, ол бала мен ата – ана арасындағы сыйластықты жоғалтады.Ата – ана бала тәрбиесіндегі басты тұлға, сондықтан да ата – ана балаларының жан дүниесіне үңіліп, өз баласының мінезін жетік білгені жөн. Балалардың айтқан ұсынысын, пікірін жақсы көзқараспен қараған жөн.Бала кішкентай кезінде ата – анасына көмектескісі келіп тұрады, көрген заттарын не үшін керек екенін білгісі келіп тұрады, сол уақытта толығымен жауап беріп түсіндіріп отыру керек. Тіпте, сенің қолыңнан келеді деп тапсырма беріп оны аяғына дейін жеткізу керектігін тапсыру керек. Сонда ғана жаңа өсіп келе жатырған бала өзінің отбасыға, қоғамға керек екенін түсінеді. Әр істеген ісіне ұқыпты болады.
Баланың жақсысы – әке шешенің ары, ата – ананың абыройы, ал егерде жаман болса онда ата – ананың соры. Сондықтан да баланыңбойынажақсықасиеттердісіңіру, бойындағыдарынынабайланыстыәріқарайбілімалу, тіптіқасындағыдостарыкімекенінмән беру, ата – ананыңбастыміндеттерініңбірі. Ендеше бала тәрбиесіндеұсақ-түйекдейтінештеңежоқ, олеңүлкен, әрікүрделімәселе.Балаүшіната – анасынан, бауырларынанартықадамболмайды. Адамгершілік, бауырмалдық, инабаттылық, кішіпейілділікқасиеттерді бала кішкентайкезінде оны өзотбасынанүйренсе, және де үлкендердіңістегенісінкөріпөскен бала, өзі де өсекелеолүлкенортада, солтәрбиелігінкөрсетеді, «жақсы, тәрбиелі» дегенатқалайықмарапаталады. «Әкегеқарапұлөсер, шешегеқарапқызөсер» дегенхалықданалығыосығанмысал.Балағасұрақберіп, ақыл – ойына, қиялынабірсәтеркіндікберсеңіз, оныңтың, үлкенадамныңойынакелмейтінжауаптарайтуыәбденмүмкін. Балаларғатүрліертегіайтып беру арқылы, солертегідегіжағымдыжәнежағымсызкейіпкерлердіажыратуарқылыжақсықасиеттерінойғатүйеді.Балалардытәрбиелеудіңтағы да біржағы – бұлеңбек. Еңбекақыл – ойдыдамытады, әрнәрсенісалыстыруғаүйренеді, өзісінжоспарлауғадағдыланады.Балабақшадаойынкезінде да сан түрліқимылдардыорындайды, қуыршақтыкиіндіреді, тамақтандырады, жуындырады, әнайтыпбереді, ұйқығажатқызады, осындайістердібалалардыңжақсыкөрушілігіайналағадегенқамқорлығын, еңбексүйгіштігінкөрсетеді. Топтағыеңжауаптыміндеттердіңбірібалалардыңеңбеккеықыласыныңжәнеқабілетініңболуына – еңбексүйгіштіккебаулуыныңарқасындатәрбиеліболыпөсуініңтағы да бірдәлелі. Ежелгіқағида – «бала тәрбиесібесіктен»-басталадыдегендейбаланыата – ана мен балабақшатәрбиелеуі, оданқалдыортасықоғамтәрбиелеуітиіс.
Оданөсекеле бала мектептабалдырығынаттайды, соданбастапмұғалім, біргежүргенортасытәрбиегеараласады. Мінеосыданкейінбаланыңжүргенортасы бала тәрбиесіне, оныңоданәріжақсыөсіпжетілуінекөпсептігінтигізеді. Көпбалаларжақсыұстазынақарапеліктеп, осы апайғанемесеағайғаұқсасамекендепбойын, ойынтүзейді.Тағы да айтакететінболсақ, ұлттықойындардың да бала тәрбиесіндеалатынорныөтеерекше. Ұлттықойындардыңкөпшілігіұқыптылыққа, мықтылыққа, денебітімініңжақсыжетілуінесептігінтигізеді. Мысалы: «Омпы»-асықтыбірсызықбойынатізуарқылыдәлкөздепатабілуге, шапшаңдыққа, мергендіккетәрбиелейді. «Көтермек»-баланыңкүшінсынап, өзбойындағыкүштіқалыптастырабілуге, жеңебілугетәрбиелейді. Осы жәнетағы да басқаұлттықойындарбалалардыңбұзақылықмінезкөрсетуінеуақытыболмай, керісіншеолардыңтәрбиелі, тәртіптіболыпөсуінежәнепайдалыістерменайналысуынасептігінтигізеді.Ұрпағымыздыұлттықтәрбиегебаулыпбойынаадамгершілікті, мәдениетті, инабатты, өзанатілінедегенқұрметтісіңіретәрбиелеуалдымената – ананың, сонансоңөскенортасыныңміндеті. Бала біздіңболашақ. Балаларымыздықалайтәрбиелесекболашағымызсолайболмақ. Келешегіміздіңқожасыбалаларымыздыбілімді де мәдениетті, тәрбиелі де әдепті, кішіпейіл де қарапайыметіптәрбиелеуөзқолымызда.