Оттектің жалпы сипаттамасы, физикалық, химиялық қасиеттері

Сабақтың тақырыбы:  Оттектің жалпы сипаттамасы, физикалық,

химиялық қасиеттері.

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік – Оттектің табиғаттағы таралуы, физикалық және химиялық қасиеттері бойынша, тіршілік үшін маңызы туралы білім беру;
2. Дамытушылық –оқушылардың дүниетанымдық ой-өрісін дамыту;
3. Тәрбиелік: қоршаған орта және ауаның тазалығы туралы экологиялық тәрбие беру;

Сабақ түрі: Аралас сабақ;

Әдіс-тәсілі: деңгейлік тапсырмалар орындау, тірек-сызбалармен жұмыс,  сұрақ-жауап

Пәнаралық байланыс: физика, биология, география;

Көрнекі құралдар: тірек-сызба, карточкалар

 

Сабақ барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі. 
2. Тақырыпты ашу

Иісі де, дәмі де жоқ ұсталмайды,

Ол болмаса, тіршілік өмір де жоқ.

Ол болмаса, отын да тұтанбайды,

Қалады қарауытып көмір боп шоқ.      (оттек)

 

Сабақтың тақырыбы «Оттек» екенін айту, мақсатымен таныстыру

 

1. Үй тапсырмасын тексеру:

Бейорганикалық қосылыстар тақырыбына қатысты тапсырмалар орындау

 

                                                         1 тапсырма

 

Химиялық элементтердің таңбаларын жазып, латынша атауын атаңдар.

 

Кремний                       Мырыш                            Темір

Сынап                           Мыс                                  Азот

Алтын                           Қорғасын                         Күміс

 

2 тапсырма

 

Берілген қосылыстардың валенттігін жазыңдар.

 

K Cl                    P H                     Fe O                  H S

Ba O                   CaO                    P O                   Al O

Fe  S                   Mn O                  K P                    P Cl

 

3 тапсырма

 

Реакция теңдеулерін аяқтап, коэффициенттерін қойып, теңестіріңдер, типін анықтаңдар.

 

Fe + S                                            Mg + O

H₂ + Cl₂                                                                 Cu O + H₂SO₄

CaCO₃                                                                     Fe + Cl

 

 

III.           Жаңа тақырып

 

 Жалпы сипаттамасы:

 

Жай зат. Оттектің молекуласы екі атомнан тұрады. Химиялық белсенді және де ең көп таралған элемент.

 

Аr( O2)= 16 Валенттілігі II Жер қыртысында қосылыс түріндегі оттектің массасы 49,13%     Жер қыртысында қосылыс түріндегі оттектің массасы 49,13%

О₂

 

Физикалық қасиеттері.

 

Оттек – иіссіз, түссіз, ауадан сәл ауыр газ. Суда нашар ериді. ХVІІІ ғасырда тәжірибе жүзінде ағылшын химигі Дж.Пристли мен швед ғалымы К.Шееле оттекті бос күйінде алып, оның ауаның құрамдас бөлігі екенін дәлелдеді.

Оттектің 1 литрінің массасы 1,43 г. Оттек суда аз ериді. Оттек -183⁰С сұйылады, -218⁰С-та қатады.

 

Алынуы.

 

1.Табиғатта күн сәулесі әсерінен жүретін әйгілі фотосинтез процесі кезінде, жасыл өсімдіктер оттекті бөліп шығарады.

 

2.Өнеркәсіпте оттекті көп мөлшерде сұйық ауаны айдау арқылы алады.Өнеркәсіпте алдымен ауаны шаң-тозаңнан, ылғалдан және көмір қышқыл газдан тазартады. Одан соң ауаны қатты қысып, суытады. -200⁰С-та азот пен оттек сұйық күйге ауысады. Енді азотты оттектен бөліп алу үшін, аздап қыздырады. Алдымен -1960С-та азот қайнап бөлініп шығады. Ал оттек сұйық күйде қалады. Өнеркәсіпте оттекті көп мөлшерде сұйық ауаны айдау арқылы алады. Сұйық оттекті арнайы екі қабырғалы термостат – Дьюар ыдысына құйып сақтайды. Газ күйіндегі оттекті көкшіл түске боялған болат баллондарда 1-1,5 кПа қысымда сақтайды.

 

3.Лабораторияда оттекті құрамында оттек мол болатын әрі қыздыру кезінде тез айырылатын күрделі заттардан: калий перманганаты, калий хлораты, су, т.б. алады.

 

2 KMnO₄                 K₂MnO₄+ MnO₂+O₂

калий перманганаты   калий манганаты

 

2 KСlO3                 2KСl + 3O2

калий хлораты     калий хлориді

 

Химиялық қасиеттері

 

Жарық пен жылу бөле жүретін реакциялар жану реакциясы деп аталады. Қыздырғанда оттек көптеген металдармен және бейметалдармен әрекеттеседі.

 

1. Көмірдің оттекпен әрекеттесуі:

C + O₂ = CO₂

2. Күкірттің оттекпен әрекеттесуі:

S + O₂ = SO₂

3. Фосфордың оттекпен әрекеттесуі:

4P + O₂ = 2 P₂O₅

4. Металдардың әрекеттесуі:

3Fe +2O₂= Fe₃O₄

 

1. Жаттығулар орындау

 

1. Судағы H₂O, құмдағы SiO₂ , глюкозадағы C ₆H ₁₂O₆ оттектің массалық үлесі қанша екенін есептеңдер.

 

2. P→ P₂O₅ Al→ Al₂О₃                              

K→ K₂O                                                                                  Mg→ MgO

 

1. Қорытындылау.

 

1. Бағалау.

VII.        Үй тапсырмасы: