Тартылыс құбылысы және ауырлық күші. Салмақ

Денелердің өзара әрекеттесуі.

Күні:28.11.2018ж

Көптеген оқушылар: Масса, салмақ және ауырлық күштерінің белгіленуін, өлшем бірліктерін біледі, формуласын қолданып есептер  шығара алады.

Кейбір оқушылар:  Ауырлық күшін басқа планеталардағы ауырлық күшімен салыстыра біледі. Салмаққа мысал келтіру арқылы түсіндіріп, өмірмен байланыстыра алады.

 Есептер шығару барысында формуланы түрлендіріп дұрыс пайдалана біледі. Өлшем бірліктерін ХБЖ-не келтіре алады.

Масса, салмақ және ауырлық күштеріне мысалдар келтіре отырып, ауырлық күшін басқа планеталардағы ауырлық күшімен салыстыра алады.

Тілдік терминология.

Масса, салмақ және ауырлық күші туралы өз ойларын айта алады, жауаптарды диалог құру арқылы талқылайды.
 Масса-масса-mass

Салмақ-вес-weight
Ауырлық күші-сила тяжести-gravity

Сабақтағы жоспарланған жаттығу түрлері

Ресурстар

3 минут

5 минут

Психологиялық сәт

Оқушылар бір-біріне физикалық тілде  тілек айтады

«

«Салмақ»,«Масса»  және  «Ауырлық күші»  деп  үш топқа бөлу.

 ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

1 тапсырма«Кезбе тілші»әдісі
1. Күш дегеніміз не?
2. Күштің өлшем бірлігі?
3.Күшті өлшейтін құрал қалай аталады?
4.Алғаш күш ұғымын енгізген ғалым

5. Мысал келтір.
Дескриптор
1.Күш ұғымын біледі.
2. Күштің  өлшем бірлігін біледі.
3.Күшті өлшейтін құралды біледі.
4.Ғалымның атын біледі.

5.Мысал келтіре алады.

Интербел

сенді тақта, микрафон

.

10 минут

Білу, түсіну

Оқылым, айтылым, тыңдалым

Жазылым

10 мин

7 мин

Сабақты қорытынды

лау.

2 минут

Сендердің ойларыңша не себепті бұл заттар басқа жаққа кетіп қалмай, жер бетіне түседі? (Оқушылар өз ойларын айтады)

Мұғалімнің түсіндірмесі:Балалық шағымыздан әрқайсымызға денелердің Жерге тартылуы жақсы таныс, мысалы тебілген доп та, бұтағынан үзілген алма да Жерге түседі.

Демек, денелерге Жер тарапынан күш әрекет етеді. Жер барлық денелерді өзіне тартады.
Күнді айнала қозғалатын планаталар тартылыс өрісі әрекетінен Күнге тартылыды және өздері де бір біріне тартылады.

2- тапсырма. Топтық жұмыс  «Серіктесті оқыту» әдісі

Барлық кеңістікті жайлаған тартылыстан «Жеті қат көкке ұшсақ та», «Жеті қабат жер астына енсекте» құтыла алмаймыз.
Демек, денеге әрекет ететін ауырлық күшінің модулі дене массасына тура пропорционал:   F_а=mg

Басқа планеталардағы ауырлық күші. Денелер тек Жерге ғана емес, басқа да аспан денелеріне –Күнге, Айға, планеталарға тартылады. Әр түрлі планеталарда массалары бірдей денелерге әрекет ететін ауырлық күші түрліше болады.

 Планетаның массасы неғұрлым аз болса, оның денелерді өзіне тартатын күші соғұрлым аз болады. Мысалы, 1кг денені Жер—9,8Н, Ай—1,6Н, Марс—3,73Н күшпен тартады, яғни ауырлық күші Жердегіге қарағанда Айда 6 есе, Марста 2,6 есе аз. Әр түрлі аспан денелері үшін тұрақты ның мәні түрліше болады.

P=mg

 Дескриптор

1.Физикалық шамалардың формулаларын,өлшем бірліктерін біледі

 2.Масса,ауырлық күші мен салмақты ажыратады

3 тапсырма. Топтық жұмыс
«Ашық хат» әдісі

1.Денеге әрекет ететін ауырлық күші 10кН. Ол дененің массасын қандай?  Жауабы: m=1000кг

Дескриптор

1.Есептің шартын, нені табу керектігін анықтайды

2.ХБЖ-не келтіре алады

3.Формуланы қолданып есептейді.

2.  Сендер бір планетада болып, ондағы бір дененің массасын және оған әрекет ететін ауырлық күшін есептедіңдер делік.

 Нәтижелері: m=150г, F=0,57Н. Сендер қандай планетада тұрсыңдар?
Жауабы: g=3,8 Н/кг (Марс)

Дескриптор

1.Есептің шартын, нені табу керектігін анықтайды

2. Формуланы қолданып есептейді.

 3.Қандай планетада түрғанын айтады .

3. Массасы  1 кг денеге  Айда  1,6 Н ауырлық күші әрекет етеді. Массасы 50 кг  адамның Ай бетіндегі салмағы қандай?

Жауабы: 80Н

Дескриптор

1. Есептің шартын, нені табу керектігін анықтайды

2. формуланы түрлендіреді

3. белісіз шаманы есептеп шығарады.

4 тапсырма «Гравитация дүкені» әдісі
Жеке жұмыс

1.Қандай күш ауырлық күші деп аталады?.

2.Ауырлық күшінің формуласы?

3.Масса қандай әріппен белгіленеді?

4.Дененің салмағы дегеніміз не?

5.Массаның өлшем бірлігін көрсетіңіз?

6. Салмақтың формуласы? 

7.Неліктен денелердің Айға тартылуы Жердегіге қарағанда аз?
8Массаны қандай құралмен өлшейді?

9.Алманың ауырлық күшін есептеп тап.

Дескриптор

Ауырлық күшінің бағытын біледі.

Ауырлық күшінің өрнегін біледі.

Массаны қандай әріппен белгілейтінін біледі.

Дененің салмағын біледі.

Массаның өлшем бірлігін біледі

Күн жүйесінің қай планетасында денеге әрекет ететін ауырлық күшінің шамасы көп екенін біледі.

Массаны қандай құралмен өлшейтінін біледі.

Денелердің Айға тартылуы Жердегіге қарағанда аз екенін біледі

5 тапсырма
Венн диаграммасын толтыру.

Жеке  жұмыс

Ауырлық күші  мен салмақтың айырмашылығы мен ұқсастығын жазады

Дескриптор

• ауырлық күшінің,салмақтын анықтамасын біледі.
• формулаларды жазады
• өлшем бірліктерін біледі
• өлшеу аспаптарын жазады
• түсу нүктесін көрсетеді

Металл шар, доп,алма,ағаш суреті

Слайд.

Қимыл қозғалыс

.

А4 парағы

Планеталар-

дың макеті,таразы,динамометр

Интербелсен

ді тақта, слайд,оқулық, бор, тақта, формулалар,

Жұмыс дәптерлері.

А3 парағы

2 минут

Үйге тапсырма.

   1минут

«Тілек ағашы» әдісі

Тақырыпты оқып келу.

Сызба кесте толтыру.

Күнделік

Бағалау- Сіз оқушылардың материалды игеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлап отырсыз?

Денсаулық және қауіпсіздік техникасын сақтау

Сабақта ең жақсы өткен екі нәрсе (оқыту мен оқуға қатысты)?

1:

2:

Сабақтың бұдан да жақсы өтуіне не оң ықпал етер еді (оқыту мен оқуға қатысты)?

1:

2:

Осы сабақтың барысында мен сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың жетістіктері\ қиыншылықтары туралы нені анықтадым, келесі сабақтарда не нәрсеге назар аудару қажет?