Мақала жазу талаптары

1) Мақсат пен аудитория

• Мақсат: ақпарат беру, түсіндіру, талдау, дәлелдеу, иландыру, тәжірибе бөлісу.

• Аудитория деңгейі: бастауыш / орта / кәсіби. Термин деңгейін соған бейімдеңіз.

• Нысаналы нәтиже: оқырман мақала соңында нақты не білуі/істей алуы тиіс?

2) Тақырып және зерттеу шеңбері

• Тақырыпты нақтылау: бір материалға — бір негізгі проблема.

• Сұрақ пішіні: “Нені? Неліктен? Қалай?” деген 2–3 зерттеу сұрағын жазыңыз.

• Әдеби шолу қысқа: негізгі ұғымдар, басты пікірталастар, олқылық (gap).

3) Құрылым (әмбебап)

1. Кіріспе (80–150 сөз): мәселе маңызы, мақсат, ауқым, қысқа жоспар.

2. Негізгі бөлім: 3–5 логикалық блок (әр блокта 2–4 абзац).

3. Қорытынды (60–120 сөз): түйін, шектеулер, келесі қадам/ұсыныс.

Абзац құрылымы үшін PEEL үлгісі пайдалы:
Point (түйін ой) → Evidence (дерек/мысал) → Explanation (түсіндіру) → Link (келесі ойға көпір).

Мақала жазып беру қызметі

4) Тіл және стиль

• Айқындық: қысқа сөйлем (орташа 12–18 сөз), жай сөйлемдер басым.

• Нақтылық: дерексіз сын-баяннан қашу; сан, дата, дәйек.

• Термин: алғаш рет шыққанда қысқаша анықтама беріңіз.

• Бейтарап тон (ғылыми), дәлелді тон (публицистикада — айқын позиция, бірақ фактісіз эмоция жоқ).

• Қайталау мен артық үстеулерді (“өте”, “аса”, “нағыз”) шектеу.

5) Дәлел және дереккөз

• Дерек түрлері: статистика, ресми құжат, ғылыми жұмыс, интервью, кейс.

• Тексеру: кемінде 2–3 тәуелсіз дереккөзбен растау.

• Плагиат: бөгде мәтінді тырнақша/сілтемесіз қолданбау; түпнұсқа ой басым.

• Дәйексөз мөлшері: қысқа цитаталар ғана; ұзақ үзінді орнына парафраз.

6) Әдіс (ғылыми/талдамалық жанрда)

• Әдістеме қысқаша: дерек қайдан, қалай жиналды (сынама, өлшем, құрал)?

• Шектеулер: дерек сапасы, уақыт/кеңістік шектері, ықтимал қате.

7) Көрнекілік (қажет болса)

• Кесте/диаграмма: тек мәтінге артық салмақ түскенде. Тақырып, ось, өлшем бірлік анық.

• Сурет/қосымша: рұқсат пен лицензиясын тексеру, астындағы түсіндірме (caption) қысқа.

8) Редакциялық талаптар

• Логикалық тұтастық: әр бөлім мақсатыңызға қызмет етсін.

• Бөлім атауы: мазмұнды, қысқа, нөмірлеу бірізді.

• Тұрақты терминология: бір ұғымға — бір атау.

• Қате түзету: орфография, пунктуация, стильді кемінде 2 шолумен қарау.

9) Сілтеме беру және библиография (формат таңдауыңызға сай)

• Ішкі мәтіндік сілтеме (мысалы, APA: Автор, жыл) немесе төменгі ескертпе (footnote).

• Әдебиеттер тізімі: автор(лар), жыл, атау, басылым/журнал, бет/URL, қолжетім күні (онлайн болса).

• Дәйеккөз бірізділігі: бір стильді соңына дейін сақтаңыз (APA, MLA, GOST т.б.).

10) Этикалық қағидалар

• Дербес деректерді жарияламау (қатысушының келісімі).

• Қақтығыс мүдде болса, көрсету.

• Дәлдік пен адалдық: деректі бұрмалау/таңдамалы беру жоқ.

11) Жанрға қарай ерекшеліктер

• Ғылыми мақала: мәселе өзектілігі, әдеби шолу, әдіс, нәтиже, талқылау, қорытынды.

• Публицистика/эссе: жетекші тезис, аргументтер тізбегі, қарсы пікірді ескеру.

• Оқу-әдістемелік: мақсатты дағды/нәтиже, қадамдық нұсқаулық, мысал-тапсырма.

12) Жұмыс барысының кезеңдері (жұмыс процесі)

1. Жоспарлау: мақсат–аудитория–сұрақтар–жоспар.

2. Зерттеу: дерек жинау, қысқа конспект, дереккөз картасы.

3. Қара нұсқа (draft): тез жазып шығу, сапаны кейін түзету.

4. Қайта жазу: логика, дәлел, артықты қысқарту.

5. Редакция: стиль, термин, тыныс белгілері, орфография.

6. Сыртқы шолу (peer/сыныптас): бейтарап пікір.

7. Қорытынды нұсқа: соңғы тексеріс, библиография.

13) Қысқа чек-лист (жариялау/тапсыру алдында)

• Мақсат пен аудитория анық

• 1 мақала = 1 негізгі мәселе

• Кіріспеде маңыз, мақсат, ауқым бар

• Негізгі бөлім 3–5 блокқа бөлінген

• Әр абзацта бір түйін ой және дәлел

• Қорытындыда негізгі жауап пен ұсыныс бар

• Дереккөз жеткілікті және дұрыс рәсімделген

• Плагиатқа жол берілмеген

• Орфография/пунктуация тексерілді

14) Бағалау рубрикасы (12 баллдық үлгі)

10–12 балл: өте жақсы; 7–9: жақсы; <7: қайта қарау қажет.

15) Үлгі кіріспе (бейімдеп алыңыз)

Бұл мақалада [тақырып] мәселесін қарастырамыз. Негізгі мақсат — [мақсат], ал зерттеу сұрақтары — [S1, S2]. Алдымен қысқаша теориялық шолуды ұсынып, кейін жинақталған деректер негізінде талдау жасаймыз. Соңында негізгі қорытындылар мен қолданбалы ұсыныстар беріледі.

16) Жиі қателер

• Бір мәтінде бірнеше тақырыпты араластыру.

• Дәлелсіз тұжырым, жалпылама сөз.

• Терминдерді жүйесіз қолдану.

• Артық дәйексөз және сілтемесіз цитата.

• Ұзақ, күрделі сөйлемдер мен көп қабатты орамдар.

Мақала жазып беру қызметі