Жалпақ жапырақты өсімдіктер
Мукашева Гульжанат Даулетовна
Сабақтың мақсаты:
а) білімділік. Оқушыларғаашықтұқымдыөсімдіктердіңтұқымнанкөбейетінсүректі, яғниағаш, жалпақжапырақтыөсімдіктербұта, қылқанжапырақтыөсімдіктер, олардыңтүрлері, көбеюцикліндеаналықбүрлердіңтұқымынанжаңаұрпақтыңжетілетінітуралыбілім беру.
б) дамытушылық. Жоғарысатыдағыашықтұқымдыөсімдіктердіңморфологиясынжәнесабақтаоқытудыңжаңа технология элементтерінқолданып, оқушылардыңбілім-біліктеріндамыту.
ә) тәрбиелік. Өсімдіктержайындабілімдерінкеңейту, табиғатсұлулығынтүсінуге, туғанөлкеніңөсімдіктерінкүтіп – баптауғатәрбиелеу.
Сабақтыңәдісі: топтық, көрнекілік, ауызшабаяндау, ойын, сұрақ – жауап.
Сабақтыңтүрі: аралассабақ
Сабақтыңкөрнекілігі: интерактивтітақта, слайдтар, қарағай, шырша, самырсын, аршаөсімдіктерініңкеппешөптері, плакаттар.
Сабақтыңқұрылымы: І. Ұйымдастыру
ІІ. Үйтапсырмасынсұрау
ІІІ. Жаңасабақ
ІV. Жаңасабақтыбекіту
V. Қорытынды
VІ. Бағалау
VІІ. Үйгетапсырма беру
Сабақтыңбарысы: І. Ұйымдастыру
ІІ. Үйтапсырмасынсұрау
1. Өсімдіктердіқандайүлкенекітопқабөлеміз?
- Жоғарысатыдағыөсімдіктерқалайбөлінеді?
- Жоғарысатыдағыспоралыөсімдіктердіатаңдар.
- Тұқымдыөсімдіктерқаншатопқабөлінеді?
- Олардыатаңдар.
ІІІ. Жаңасабақ Ашықтұқымдыөсімдіктертамырытереңгебойлайтындықтан, топырақтыэрозиядан сақтайды. «Эрозия»- латынсөзі, яғни ірітіп- шіріту, бүлдіру мағынасындақолданылады. Демектопырақтыңеңқұнарлыбөлігініңсуданшайылуын, желұшыруынболдырмайды. Ашықтұқымдыларөскенжердеқаржәненөсерсуы да топырақтыбүлдіреалмайды. Сөйтіптабиғаттағы су айналымынреттейді. Бұларбасқажасылөсімдіктерменбіргеағзалықзаттартүзеді.Қарағайда -зияндыбактериялардыжоятынерекшеұшқышзатбөлінеді. Қарағайданжоғарысапалыағашсүрегі, қарамай, шайыралуғаболады. Қарағай – дәрілікағаш, одан терпентин майы, скипидар, сіркесуы; жасқылқанынан Свитамині (концентрат), эфир майы алынады. Сондай-аққұмтоқтатуда, әсемдікретінде (елдімекендікөгалдандыруда) маңызызор. Бұл қарағайдыңтабиғаттағымаңызыболса,қарағайсүрегіненхимиялықжолменөңдеп, жібекжіптәріздіжасандыталшықалынады. Қарағайдыңағашымықтылығыменжәнеқаттылығыменерекшеленеді. Оны кемеқұрылысында, авиацияда, теміржолдажәнеқұрылыстакеңіненқолданады.Жатағаншырша Шыршаныжолжиектерінежелұстағышретіндеегеді. Тұқымыорманқұстары мен кеміргіштерінетамақретіндеқызмететеді. Діңініңқабығытеріилеудеқолданылады. Көптегенелдердежаңажылағашыретіндетанымал.
Шыршаныңқылқаныныңқұрамында Свитамині, аскорбинқышқылы, эфир майы, жемісінде 25 – 29%-дай сұйық май болады. Сүрегіжеңілжәнежұмсақ, оны құрылыста, целлюлоза-қағазөнеркәсібінде, музыкалықаспаптаржасауғапайдаланады; шайыр, қара май, скипидар, сүрексіркеқышқылыалынады.Шыршаданжасалғанмузыкалықаспаптардыңдауысыкереметболады. Италиян скрипка шеберлері Амати мен Страдиваридыңскрипкаларышыршаданжасалған.Жатағаншырша тау беткейіндегітопырақтышайылуданқорғайды. Жылданжылғасаныныңазаюынабайланысты, қорғауғаалынып, Қазақстанның «Қызылкітабына» енгізілген. Шыршасүрегі – қағазжасауғақажеттінегізгішикізат. Балқарағай СібірБалқарағайы тез өсетін, жарықсүйгіш, суыққа, ыстыққа, күштіжелгетөзімдіболғандықтан Солтүстік және ШығысҚазақстан өңірлеріндеекпеорманағашыретіндеөсіріледі. Оныңсүрегінен қағаз және спирт, бояу, ал қылқанынанбағалы эфир майы алынады.Ағашышірімейтінмықтыболғандықтан құрылыста, химиялықөндірістердекеңінен қолданылады. Кәрібалқарағайдыңдіңіненшайырдыкөругеболады. Оны кіржуғандасабынретіндеқолданған. Ежелгірим мен араб медицинасындатаптырмасдәріретіндепайдаланған. Шайыр-сағызыауызқуысын, тістітазартып, қызылиектінығайтады. Ағаштыңқабығы да бағалышикізат. Одантеріилегіш, эфир майынжәнетоқымабояуларыналған.
VІІ. Үйгетапсырма беру
