Мектеп жасына дейінгі балаларға экологиялық тәрбие берудің маңызы
Тажиева Ләззат Есен қызы
Лауазымы: Тәрбиеші
Алматы облысы, Жамбыл ауданы, Ұзынағаш
«Батыр бол» бөбекжай бақшасы.
Кіріспе: Экологиялық тәрбие — бұл қазіргі замандағы маңызды бағыттардың бірі. Адамның табиғатпен қарым-қатынасы балалық шақтан қалыптасады, сондықтан мектеп жасына дейінгі балаларға экологиялық тәрбие беру ерекше маңызды. Бұл тәрбие балаларды табиғатты қорғауға, оны аялауға және қоршаған ортаның құндылығын түсінуге үйретеді. Экологиялық тәрбие арқылы бала тек табиғатпен танысып қана қоймай, сонымен бірге өз әрекеттерінің қоршаған ортаға әсерін түсініп, жауапкершілік сезімін қалыптастырады.
Негізгі бөлім:
Табиғатқа деген сүйіспеншілікті қалыптастыру.
Мектеп жасына дейінгі балалардың экологиялық тәрбиесін қалыптастыру барысында бірінші кезекте табиғатқа деген сүйіспеншілікті ояту маңызды. Бұл жастағы балалар айналадағы тіршілік иелері мен қоршаған ортаның қызықтарын қызығушылықпен зерттейді. Оларға табиғаттың таңғажайып сұлулығын көрсету арқылы қоршаған әлемнің мәнін түсінуге болады.
Балаларға табиғат туралы қызықты әңгімелер айтып, мультфильмдер көрсету арқылы олардың табиғатқа деген қызығушылығын арттыруға болады. Сонымен қатар, табиғи құбылыстарды, өсімдіктер мен жануарларды бірге бақылау балада қоршаған ортаға деген оң көзқарас қалыптастырады. Олар табиғаттың әсемдігін көріп, өсімдіктердің қалай өсіп, жануарлардың қалай тіршілік ететінін бақылаған сайын, табиғатқа деген махаббат пайда болады.
Табиғатты сурет салу, табиғатқа арналған әңгімелер тыңдау немесе құмнан, саздан жануарлар жасау секілді шығармашылық әрекеттер балалардың табиғатқа деген сүйіспеншілігін арттырудың тиімді әдістері болып табылады. Сонымен қатар, экологиялық мазмұндағы ойындар арқылы балаларды табиғаттағы әрбір тіршілік иесінің маңызын түсінуге үйретуге болады.
Мектеп жасына дейінгі балаларға экологиялық тәрбие беру арқылы оларды табиғатқа деген жауапкершілікті түсіндіру маңызды. Бұл балаларға табиғат ресурстарының шектеулі екенін түсіндіре отырып, оларды қорғау қажеттілігін үйретуге көмектеседі. Балаларға қарапайым, бірақ маңызды экологиялық әрекеттерді орындауға үйрету — табиғатқа жауапкершілік сезімін дамытудың алғашқы қадамы. Мысалы, бала өсімдіктерді суаруды, жануарларға қамқорлық жасауды, қоқысты сұрыптауды және электр энергиясын үнемдеуді үйренуі керек. Бұл әрекеттер арқылы балалар өздерінің кішкентай болса да табиғатқа оң әсер ете алатынын түсінеді.
Балабақшада экологиялық тәрбие беру барысында балаларды табиғатты қорғау жобаларына тартуға болады. Мысалы, «Ағаш отырғызу күні», «Құстарға ұя жасау» немесе «Қоқыс жинау акциялары» сияқты шаралар балалардың қоршаған ортаға деген жауапкершілігін арттырып, табиғатты қорғау туралы нақты тәжірибе береді. Мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық қабілеттерін дамыту экологиялық тәрбие барысында маңызды рөл атқарады. Табиғаттың тіршілік иелері мен құбылыстарын зерттеу арқылы балалардың ойлау, бақылау, талдау және қорыту дағдылары дамиды.
Балалар табиғат құбылыстарын, өсімдіктердің өсіп-жетілуін және жануарлардың тіршілігін бақылап, осы процеске қатыса отырып, өздерінің зерттеу дағдыларын жетілдіреді. Балабақшада тәрбиешілер әртүрлі тәжірибелер мен бақылау жұмыстары арқылы балалардың қоршаған орта туралы білімін кеңейтеді. Мысалы, өсімдіктердің қалай өсетінін, жануарлардың тамақтану тәртібін зерттеу балалардың қызығушылығын арттырады. Экологиялық тәрбие берудің тағы бір тиімді әдісі — тәжірибелер жүргізу. Балаларға қарапайым эксперименттер жасау арқылы өсімдіктердің өсуіне не әсер ететінін, судың маңызын, топырақтың құрамын үйретуге болады. Бұл әрекеттер олардың сыни ойлауын, талдау қабілеттерін және ғылыми зерттеушілік дағдыларын дамытады.
Экологиялық тәрбие балаларды тек табиғатты қорғауға үйретіп қана қоймай, олардың денсаулығын нығайтуға да ықпал етеді. Табиғатта белсенді демалу, таза ауада серуендеу, табиғи тағамдарды пайдалану сияқты әдеттер салауатты өмір салтын қалыптастырудың негізі болып табылады.
Балаларды таза ауада жиі серуендету олардың физикалық денсаулығын жақсартады. Әртүрлі табиғи орталарда (орман, дала, өзен жағасы) серуендеу балалардың қоршаған әлемді тануына ықпал етеді, ал қозғалыс белсенділігі олардың дене бітімін нығайтады. Экологиялық тәрбие беру барысында балаларға табиғи тағамдардың пайдасы туралы түсінік беру маңызды. Мысалы, бақшада өсірілген көкөністер мен жемістердің пайдасы туралы түсіндіру арқылы балаларға дұрыс тамақтану әдеттерін қалыптастыруға болады. Бұл олардың денсаулығын нығайтып қана қоймай, табиғи ресурстарды бағалауға үйретеді. Экологиялық тәрбие балалардың тәртіпті және ұқыпты болуына ықпал етеді. Табиғатты зерттеу мен оған күтім жасау балаларды жауапкершілікке, еңбекқорлыққа және ұқыптылыққа баулиды.
Балаларға өсімдіктерді суаруды, топырақты қопсытуды, жануарларға қамқорлық көрсетуді үйрету арқылы оларды тәртіпке және ұқыптылыққа баулуға болады. Табиғатты күту жұмыстары барысында бала өз әрекеттерінің қоршаған ортаға әсерін түсінеді, бұл оның мінез-құлқын жақсартып, шыдамдылық пен ұқыптылық қасиеттерін дамытады. Балаларды табиғатта өзін-өзі ұстау ережелерімен таныстыру, яғни қоқыс тастамау, өсімдіктерді жұлмау, жануарларды қорламау сияқты ережелерді үйрету маңызды. Бұл балаларды тәртіпке үйретіп қана қоймай, олардың табиғатқа деген құрметін арттырады.
Қорытынды
Мектеп жасына дейінгі балаларға экологиялық тәрбие беру — болашақ ұрпақтың саналы, жауапты азамат болып қалыптасуының маңызды қадамы. Балалар табиғатты қорғауды үйренсе, олар табиғи ресурстарды тиімді пайдаланып, қоршаған ортаға қамқорлық жасайтын болады. Экологиялық тәрбие балалардың танымдық және шығармашылық қабілеттерін дамытып қана қоймай, олардың денсаулығын нығайтуға, тәртіп пен ұқыптылықты қалыптастыруға көмектеседі.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- Жапанова Р. Н., Аширбекова Қ. С. МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРҒА ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТӘРБИЕ БЕРУ ТӘСІЛДЕРІ – 2018. – №. 3. – С. 90-93.
- Ғалиева А. Н., Ахметова Г. Б. Мектеп жасына дейінгі балаларға экологиялық тəрбие беру жұмысын ұйымдастыру.
- Интернет желісі
