Балаларға мамандықтар әлемін ашу: ойындар мен жаттығулар

Ошакбаева Шынар Шакиртаевна
№21 Гүлдер балабақшасы
Тәрбиеші

Аннотация:
Балабақша жасындағы балаларға мамандықтар әлемін таныстыру олардың болашақта дұрыс мамандық таңдауға бағыт-бағдар береді. Мақалада мамандықтар туралы балалардың түсініктерін қалыптастыру мақсатында қолданылатын ойындар мен жаттығулар ұсынылады. Балаларды кәсіби бағытта дамыту мақсатында шығармашылық, рөлдік ойындар мен дидактикалық жаттығулар арқылы мамандықтардың маңыздылығын түсіндіру және олардың танымдық қабілеттерін жетілдіру жолдары қарастырылады. Ойындар арқылы балалар мамандықтардың ерекшеліктерін танып, өз болашағын таңдау үшін маңызды дағдыларды меңгереді.

Түйін сөздер:
Мамандықтар әлемі, балалар, балабақша, ойындар, жаттығулар, рөлдік ойындар, кәсіпке бағдар беру, шығармашылық жұмыс, әлеуметтік дағдылар, мотивация.

Кіріспе:
Балабақша кезеңі – баланың жеке тұлғасы мен интеллектуалдық қабілеттерінің дамуының негізі қаланатын кезең. Осы жас аралығында балалар өздерінің қызығушылықтары мен қабілеттерін түсіне бастайды, ал болашақ мамандықтары туралы түсініктері қалыптасады. Мамандығы туралы алғашқы білім алу, өзінің болашақ кәсібін дұрыс таңдауға, қызығушылықтары мен қабілеттеріне сәйкес келетін салада өз орнын табуға көмектеседі. Балабақшада балаларды мамандықтар әлемімен таныстыру, оларға әртүрлі кәсіптердің маңыздылығын түсіндіру, сол мамандықтарға деген құрмет пен қызығушылықты арттыру үшін ойындар мен жаттығулар өте тиімді құрал болып табылады.

Бұл мақалада мамандықтар әлемін таныстырудың бірнеше әдіс-тәсілдері, олардың балалардың қызығушылығын арттырудағы рөлі, сондай-ақ әртүрлі ойындар мен жаттығулар арқылы осы мақсатқа қалай жетуге болатыны туралы баяндалады.

Негізгі бөлім:

1. Мамандықтар әлемін таныстырудың негізгі әдістері:
   Балалар үшін мамандықтар туралы ақпарат беру – бұл оларды болашақта қандай салада жұмыс істейтінін анықтауға бағыттаудың алғашқы қадамы. Балабақшадағы балаларды мамандықтармен таныстыру барысында ойындар мен жаттығулардың маңызы зор. Олар баланың зейінін, есте сақтау қабілетін, қиялын дамытуға көмектеседі.Әртүрлі мамандықтарды таныстыру үшін ең алғашқы қадам – балаларды олардың қызығушылықтары мен қабілеттеріне қарай белгілі бір мамандықтарды таңдауына мүмкіндік беру. Бұл кезеңде «Кім болғым келеді?» ойыны үлкен маңызға ие. Бұл ойын барысында балалар өздерінің қызығушылықтарына сәйкес қандай мамандықтарды таңдайтынын анықтап, оларды белгілі бір сипаттамалармен таныстырады. Мысалы, «дәрігер» мамандығын таңдап, дәрігердің жұмысы туралы әңгімелеп береді немесе «ұшқыш» мамандығы туралы түсінік беріп, оның күнделікті қызметімен танысады.
2. Ойындар мен жаттығулар арқылы мамандықты түсіну:
   Балалар мамандықтарды өз тәжірибелері арқылы түсінеді. Рөлдік ойындар мамандықтар туралы түсінік қалыптастыруда ерекше маңызды құрал болып табылады. Мысалы, «Дәрігер мен науқас» ойынында балалар дәрігер мен науқастың рөлін атқара отырып, медицина саласының ерекшеліктерін меңгереді. Дәрігердің жұмысын түсіну және оны практикалық тұрғыдан көрсету балалардың өмірдегі мамандықтарды дұрыс бағалауы мен түсінуін қалыптастырады. Бұл ойынды тек дәрігерлік сала ғана емес, басқа да мамандықтар үшін қолдануға болады.«Мұғалім мен оқушы» ойынында балалар мұғалімнің және оқушының рөлін алмастырып, білім беру процесін модельдей алады. Олардың бұл ойында жетекші рөлде болуы, білім алудың және оқытудың мәнін ұғынуға септігін тигізеді. Одан басқа, «Журналист пен оқырман» ойыны балаларға жазушы, репортер, тележүргізуші мамандықтары туралы түсінік береді, олардың жұмысын тәжірибелік деңгейде бейнелеп, сол мамандықтың ерекшеліктерін игеруге мүмкіндік жасайды.
3. Шығармашылық жаттығулар арқылы мамандықтарды таныту:
   Шығармашылық жұмыстар балаларды өз-өзін танып білуге және өз қызығушылықтарын анықтауға көмектеседі. Сурет салу, қолөнер жасау, шеберханалар өткізу – бұл балалардың мамандықтар туралы түсінігін дамытуға арналған таптырмас әдістер. Мысалы, балаларға әртүрлі мамандықтардың құралдарын, киімдерін, жұмыс орындарын суреттеп салу тапсырмасын беру арқылы олардың қызығушылығын арттыруға болады. Бұл тәсіл арқылы балалар белгілі бір мамандықты бейнелеу барысында өз қиялын пайдаланып, оны шығармашылық тұрғыдан құруға тырысады.Сонымен қатар, шығармашылық жаттығулар арқылы балалардың кәсіптер туралы түсініктері кеңейіп, олар жаңа білімдерді қызығушылықпен қабылдайды. Оларға мамандықтың маңыздылығын түсіндіре отырып, әр мамандықтың қоғам үшін қажетті екенін көрсету маңызды. Бұл шығармашылық жұмыстар баланың мамандыққа деген қызығушылығын арттыруға бағытталған.
4. Мамандық әлемімен танысудың мотивациялық әдістері:
   Мамандықтар туралы түсініктер балалардың өз болашағы мен әлеуметтік орнын түсінуіне ықпал етеді. Мамандығы туралы әңгімелер балаларға белгілі бір кәсіптің қиындықтары мен қызықтарын ашуға көмектеседі. Осыған орай, мамандық әлемі туралы айтылған әңгімелер мен мотивациялық мысалдар балалардың өз таңдауларын жасауға шабыт береді. Балабақша тәрбиешісі немесе мұғалімі әртүрлі мамандықты таңдаған тұлғалардың өмірін балаларға таныстырып, оларды сол мамандыққа деген қызығушылығын арттырады.Мысалы, балаларға белгілі бір мамандықты таңдаған танымал тұлғалардың тарихын баяндау, олардың осы жолдағы жетістіктері туралы айту мотивация береді. Танымал жазушылардың, ғалымдардың, дәрігерлердің, өнер адамдарының өмір жолы балалардың өз армандарына сенуіне көмектеседі. Мамандығы туралы нақты мысалдарды тыңдай отырып, балалар өздерінің болашаққа деген жоспарларын анықтауға және осы мақсатта еңбектенуге ынталанады.
5. Рөлдік ойындар мен әлеуметтік дағдыларды дамыту:
   Рөлдік ойындар баланың әлеуметтік дағдыларын дамытуға, тұлғалық қасиеттерін қалыптастыруға көмектеседі. Балалар басқа адамдардың рөлдерін ойнай отырып, әлеуметтік қарым-қатынастарды меңгереді. «Үй шаруашылығында жұмыс істейтін адам» ойынында балалар бір-бірімен бірге әрекет ете отырып, әрқайсысы өз міндетін орындайды. Бұл ойында баланың топтық жұмыс жасау дағдылары мен өзара қарым-қатынас жасауы дамиды.Сондай-ақ, «Сатушы мен сатып алушы» ойынында балалар бір-бірімен сөйлесу арқылы сауда ісін үйреніп, олардың коммуникативтік дағдылары да шыңдалады.

Қорытынды:
Балабақша жастан бастап балаларға мамандықтар әлемін таныстыру – бұл олардың болашақ мамандықтарын таңдау процесінде маңызды қадам болып табылады. Мамандығын таңдау барысында балалардың қызығушылықтары мен қабілеттері маңызды рөл атқарады. Ойындар мен жаттығулар, шығармашылық жұмыстар мен рөлдік ойындар арқылы балалар мамандықтар туралы түсініктерін қалыптастырады. Балабақшада мамандықтарға бағытталған оқу іс-әрекеттері балаларды әлеуметтік өмірге дайындайды, олардың жеке тұлғалық дамуына ықпал етеді және болашақта дұрыс шешім қабылдауға көмектеседі.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Ақашева, Ә. Ә. (2010). Балабақшада балаларға мамандықтар әлемін таныту. Алматы: Мектеп баспасы.
2. Балаев, С. А. (2005). Балабақшадағы балалардың жеке тұлғалық дамуы. Астана: ҚазМембаспа.
3. Жұмағұлова, А. Р. (2017). Балаларды кәсіби бағытта дамыту. Қазақстан педагогикалық журналы, 2(5), 24-30.
4. Құдайбергенова, С. (2011). Мамандықты таныстырудағы ойынның рөлі. Шымкент: Шымкент Университеті.