Балаларға мамандықтарды қалай таныстыруға болады?
Ордабекова Арайлым Абдукаримкызы
№21 Гүлдер балабақшасы
Тәрбиеші
Аннотация: Бұл мақала балабақша жасындағы балаларға мамандықтарды таныстырудың әдіс-тәсілдеріне арналады. Мамандық таңдау – әрбір адамның өміріндегі маңызды шешімдердің бірі, сондықтан балаларды ерте жастан осы тақырыппен таныстыру олардың болашақта өзіндік кәсіби жолын анықтауға көмектеседі. Мақалада балаларға мамандықтар туралы түсінік беру үшін қолданылатын шығармашылық әдістер, ойындар, әңгімелер және көрмелер сияқты әдістер қарастырылған. Бұл тәсілдер арқылы балалар өздеріне ұнайтын мамандықты таңдауға, еңбекке құрметпен қарауға және әртүрлі мамандықтардың қоғамдағы маңыздылығын түсінуге үйренеді. Мақала тәрбиешілер мен педагогтарға, ата-аналарға арналған.
Түйін сөздер: балабақша, мамандық, таныстыру, шығармашылық, ойын, балалардың даму ерекшеліктері.
Кіріспе: Қазіргі заманғы балалардың білімі мен тәрбиесінде мамандықтарды таныстыру мәселесі ерекше маңызға ие. Балабақшада балаларды мамандықтармен таныстыру оларды болашақта дұрыс бағытта тәрбиелеу мен дамытуға мүмкіндік береді. Әрбір бала белгілі бір мамандықтарға қызығушылық танытады, сондықтан мамандықтар туралы білім берудің жас ерекшеліктеріне сай болуы маңызды. Балалар үшін бұл кезең – олардың қоршаған әлемді, соның ішінде еңбек әлемін тануға деген алғашқы қадамдары. Бұл мақсатта әртүрлі әдіс-тәсілдер мен техникаларды пайдалану баланың қызығушылығын арттырып, олардың мамандықтар туралы нақты түсінік алуына көмектеседі.
Мамандықтар туралы ертегілер мен әңгімелер айту
Балаларға мамандықтарды таныстырудың алғашқы әрі қызықты әдісі – ертегілер мен әңгімелер арқылы оларды таныстыру. Бұл әдіс балаларға ұғымдарды жеңіл және көңілді түрде жеткізудің ең тиімді жолы. Ертегілер мен әңгімелерде мамандықтардың маңыздылығы, олардың қоғамдағы рөлі, әр мамандықтың ерекшеліктері көрініс табады.
Мысалы, балаларға «Дәрігер мен науқас» деген ертегіні оқып, балалар дәрігердің жұмысымен таныса алады. Мұндай ертегілерде дәрігердің адамның денсаулығын сақтау жолындағы еңбегі, оның науқасқа деген мейірімділігі мен жауапкершілігі айтылады. Балалар осы әңгімелерді тыңдай отырып, мамандықтардың қоғамдағы қажеттілігін түсінеді. Балалармен әңгіме барысында мамандықтар туралы әртүрлі сұрақтар қойылып, олардың қызығушылығы оянады.
Тақырыптық ойындар мен рөлдік ойындар
Рөлдік ойындар – балаларды мамандықтармен таныстыруда өте тиімді құрал. Балалар үшін ойын процесі – бұл жаңа білім мен дағдыларды меңгерудің, сондай-ақ қиялдарын дамыту мен өздерін белгілі бір маман ретінде елестету мүмкіндігі. Рөлдік ойындар кезінде балалар белгілі бір мамандық иесі болып, олардың жұмыс процесін байқайды және өз тәжірибелерін жинақтайды.
Мысалы, балаларды «Дәрігер» ойынына шақыру арқылы олар дәрігер болуды қалайтынын немесе ауруды емдеуді қалай меңгеретінін біле алады. Бұл ойында балалар науқас адамды емдеп, түрлі медициналық құралдарды пайдаланып, «маман» рөлін атқарады. Ойын барысында балалардың коммуникативтік дағдылары дамиды, өйткені олар бір-бірімен жұмыс істеп, түрлі жағдайларды шешеді.
Тағы бір мысал ретінде «Құрылысшы» ойынын алуға болады. Бұл ойында балалар құрылысшылардың құралдарын қолдана отырып, ғимарат тұрғызуды үйренеді. Мұндай ойындар балаларға мамандықтарды тереңірек түсінуге мүмкіндік береді және еңбекке құрмет көрсетуге баулиды.
Мамандықтар бойынша көрмелер мен іс-шаралар ұйымдастыру
Балабақшада мамандықтарды таныстыру үшін көрмелер мен іс-шараларды ұйымдастыру балаларға үлкен әсер етеді. Көрмелер арқылы балалар мамандықтардың әртүрлі қырларымен танысып, оларды көру мүмкіндігіне ие болады. Мұндай іс-шаралар арқылы балалар мамандықтың нақты ерекшеліктерін көріп, қызығушылық танытады.
Көрмелерде әртүрлі мамандық иелері туралы ақпараттар, олардың жұмыс құралдары, жұмыс орнындағы қажетті жабдықтар мен құралдар ұсынылуы мүмкін. Мысалы, «Құрылысшы мен оның құралдары» тақырыбында көрме ұйымдастыру арқылы балалар құрылысшылардың жұмысымен таныса алады, ал «Дәрігердің жұмысы» тақырыбы бойынша медициналық құралдар мен дәрі-дәрмектер туралы ақпараттар беруге болады. Сондай-ақ, көрмелерде жұмыс істейтін мамандарды шақырып, балаларға олардың жұмысы туралы әңгімелеп беруі өте пайдалы. Бұл әдіс балаларға мамандықтардың маңыздылығын көрсетуге, сондай-ақ әр мамандықтың қоғамдағы орны туралы түсінік қалыптастыруға көмектеседі.
Шығармашылық жұмыстар мен қолөнер жобалары
Балалар мамандықтармен танысқан кезде, олардың шығармашылық қабілеттерін пайдалану маңызды. Шығармашылық жұмыстар мен қолөнер жобалары арқылы балалар мамандықтар туралы өз ойларын білдіре алады. Мысалы, «Мамандықтар әлемі» тақырыбы бойынша балалар өз қолдарымен әртүрлі мамандықтарды бейнелейтін суреттер салуы немесе әртүрлі мамандықтардың құралдарын жасауы мүмкін.
Мысалы, балалар дәрігердің сөмкесін, мұғалімнің кітаптарын немесе құрылысшының құралдарын жасап, олардың әрқайсысының ерекшеліктерін түсінеді. Бұл әдіс балалардың қиялын дамытады, сонымен қатар олардың еңбекке деген дұрыс көзқарас қалыптастырады. Шығармашылық жұмыстар арқылы балалар өздерінің түсініктерін кеңейтіп, мамандықтар туралы жаңа білім алады.
Мамандықтарды таныстыруда балалардың сұрақтарына жауап беру
Балалар мамандықтар туралы сұрақтар қойып, оларды қызықтырған тақырыптарды білуге ұмтылады. Тәрбиеші мен ата-аналар балалардың сұрақтарына жауап беріп, оларды мамандықтармен байланыстыруға тырысуы керек. Мысалы, «Мұғалім не істейді?» немесе «Полиция қызметкері қандай жұмыс істейді?» деген сұрақтар балалардың ой-өрісін дамытуға көмектеседі. Балаларға мамандықтардың маңыздылығын түсіндіру, олардың әр мамандықты түсінуіне ықпал етеді.
Балалар сұрақтарына жауап беру барысында әр мамандықтың ерекшеліктерін және оның қоғамдағы рөлін түсіндіре отырып, мамандықтарға деген қызығушылықтарын одан әрі арттыруға болады.
Қорытынды:
Балабақшада балаларға мамандықтарды таныстыру – бұл маңызды және қызықты процесс, себебі ол балаларды болашақ мамандықтарына дайындап, еңбекке деген дұрыс көзқарасты қалыптастыруға көмектеседі. Әр түрлі әдіс-тәсілдер арқылы балалар мамандықтар туралы негізгі түсінік ала алады, оларды қызықтырған мамандықтармен танысуға мүмкіндік алады. Бұл тәсілдер баланың шығармашылық қабілеттерін, коммуникативтік дағдыларын дамытады және оларды болашақта жауапкершілікке тәрбиелейді.
Пайдаланылған әдебиеттер:
- Әбдіғалиқызы, Г. (2019). Балабақшадағы балалардың мамандықтар туралы түсініктерін қалыптастыру. Алматы: Білім.
- Қайырбекова, Ә. (2021). Бала психологиясы мен оның даму кезеңдері. Астана: Мектеп.
- Жұмабекова, С. (2020). Балабақшада ойын арқылы білім беру әдістері. Алматы: Ұлағат.
