Балабақшада негізгі қимыл-қозғалыс жаттығуының маңызы

Кенжебаева Манаш Шакизадаевна

Лауазымы: тәрбиеші

Ақтөбе облысы, Шалқар ауданы ауданы

“Бәйшешек” бөбекжай-бақшасы.

Осыны толтырып берсеңіз болды

Кіріспе
Қимыл-қозғалыс жаттығулары  баланың дене дамуы үшін өте маңызды. Бұл жаттығулар арқылыбалаөзініңфизикалықмүмкіндіктерінтанып, денесұлулығынжәнеденсаулығынқалыптастырады. Балабақшадақимыл-қозғалысжаттығуларытекденешынықтыруғағанаемес, соныменқатарбаланыңжалпыдамуына, психологиялықжай-күйінежәнеәлеуметтікқатынастарғадаоңәсеретеді. Бұлмақаладабалабақшаданегізгіқимыл-қозғалысжаттығуларыныңмаңызыменбаладамуынатигізетінәсеріқарастырылады.

1. Қимыл-қозғалысжаттығуларыныңбаладамуынаәсері

Балабақшадағы қимыл-қозғалыс жаттығулары баланың дене дамуының негізін қалайды. Олардың психомоторлық және  когнитивті дағдыларын дамытуда маңызды рөл атқарады.

• Физикалықдаму:Қимыл-қозғалыс жаттығулары баланың бұлшық еттерін күшейтіп, дене күшін арттырады. Оларбалалардыңқозғалысүйлесімділігін, денетұрақтылығынжәнеикемділігіндамытады. Жаттығуларбаланыңденеқимылдарыныңкоординациясынжақсартып, аяқ-қолбұлшықеттерініңжұмысынаәсеретеді. Қимыл-қозғалысойындарыарқылыбалаөзденесіндұрыссезінуді, тепе-теңдіктісақтаудыжәнеикемділіктіжетілдіреді. Осыныңнәтижесіндебаланыңденсаулығынығаяды, жүрек-қантамырларыжүйесіжақсарады, әрібалалардыңжалпыфизикалықжағдайыкүшейеді.
• Координацияжәнетепе–теңдік:Балалардыңқимыл-қозғалысжаттығуларынорындауыарқылыденемүшелерініңарасындағыүйлесімділіктіжақсартады. Бұлжаттығуларбалалардыңқозғалыскоординациясынжәнетепе-теңдігінқалыптастырады. Балалартүрліжаттығуларарқылыденемүшелерінбірдейуақытаралығындажәнебір-бірінеқатыстыдұрысбағыттақозғаудыүйренеді. Бұлолардыңқозғалысәрекеттерінжақсыүйлестіруінежәнетепе-теңдіктісақтауғакөмектеседі. Нәтижесіндебалаларфизикалықбелсенділіктіжоғарыдеңгейдеорындайалады, соныменқатаркүнделіктіөмірдеқозғалыскоординациясыментепе-теңдіктітиімдіқолдануғадағдыланады.
• Қозғалысдағдыларындамыту:Қимыл-қозғалысжаттығуларыбаланыңнегізгіқозғалысдағдыларын, мысалы, жүгіру, секіру, жүру, еңбектеужәнебасқадафизикалықәрекеттердідамытуғамүмкіндікбереді. Бұлжаттығуларбаланыңфизикалыққабілеттеріннығайтып, оныңденемүшелерінтиімдіәріүйлесімдітүрдепайдалануғакөмектеседі. Әртүрліқозғалысжаттығуларынорындауарқылыбалаөзденесінбақылаудыүйренеді, күш-қуатын, жылдамдығынжәнетөзімділігінарттырады. Мұныңнәтижесіндебаланыңжалпыденсаулығыжақсарып, физикалықдамуыжоғарыдеңгейгежетеді.

2. Қимыл–қозғалысжаттығуларыныңпсихологиялықәсері
   Қимыл-қозғалысжаттығуларыбаланыңпсихологиялықжағдайынадаәсеретеді. Оларэмоционалдықтұрақтылықтықалыптастырып, психологиялықдамуменмотивацияғаоңәсеретеді.

• Эмоциялықтұрақтылық:Қимыл-қозғалысжаттығуларынорындаубаланыңкөңіл-күйінкөтеріп, стресстіжеңугекөмектеседі. Қозғалысжаттығуларыбаланыңпсихологиялықкүйінжақсартып, өзінжақсысезінуінеықпалетеді. Бұлжаттығуларбаланыңэмоциялықтепе-теңдігінсақтап, агрессия, үрейнемесешаршаусияқтыжағымсызэмоциялардыжеңугемүмкіндікбереді. Әртүрліфизикалықәрекеттердіорындауарқылыбалаөзденесінесенімділігінарттырады, албұлөзкезегіндеэмоционалдықжағдайынтұрақтандыруғакөмектеседі. Соныменқатар, қимыл-қозғалысжаттығуларыкөңіл-күйдіңжоғарылауынажәнебалалардыңпсихологиялықдамуынаоңәсерінтигізеді.
• Өзін–өзібағалау:Қимыл-қозғалысжаттығуларынорындағанкездебалаөзденесіндұрысбасқараалуқабілетінеиеболады, бұлөзінедегенсенімділіктіарттырады. Баланыңәрбіржетістігі, мысалы, жаңақимылдыорындаунемесебелгілібіржаттығудымеңгеру, оныңөзін-өзібағалауыннығайтады. Қимыл-қозғалысжаттығуларындабелсендіболубаланыңденеменақыл-ойыныңүйлесімдідамуынаықпалетіп, оныңөзкүшінесенуінемүмкіндікбереді. Соныменқатар, бұлөзін-өзіқұрметтеудіқалыптастыруғажәнебалағаөмірдіңбасқасалаларындадатабысқажетугедегенсенімұялатады.
• Мотивацияменкөңілкүй:Қимыл-қозғалысжаттығуларынойынтүріндеұйымдастырубаланыңқызығушылығынарттырып, қозғалысқадегенынтасынкүшейтеді. Мұндайжаттығуларбаланыңденебелсенділігінынталандырып, оныңкөңіл-күйінжақсартады. Ойынэлементтеріарқылыбалажаттығулардықызықтыәрікөңілдіқабылдайды, бұлөзкезегіндеоныңфизикалықжәнепсихологиялықтұрғыдандамуынаоңәсеретеді. Жаттығулардыойынтүріндеорындаубалағақуаныш, қанағаттанусезімдерінсыйлап, күш-жігерінжұмсауға, соныменқатарөзініңқабілеттерінжетілдіругемүмкіндікбереді.

3. Қимыл–қозғалысжаттығуларынбалабақшадақолдануәдістері
   Балабақшадақимыл-қозғалысжаттығуларыныңтүрліәдістеріментүрлеріқолданылады. Бұләдістербалалардыңфизикалықдамуынжәнепсихологиялықкөңіл-күйінжақсартуғакөмектеседі.

• Қарапайымжаттығулар:Балаларғадененіқыздыружәненегізгібұлшықеттердідамытуүшінқарапайымжаттығуларберіледі. Мысалы, қолменаяқтыжылжыту, секіру, жүгірусияқтықозғалыстар. Бұлжаттығуларбаланыңденесініңнегізгіқозғалысдағдыларынжетілдіреді, бұлшықеттерінкүшейтедіжәнеденебітімінжақсартады. Қарапайымжаттығулардыкүнделіктіорындаубалаларғаденсаулықтарыннығайтуға, физикалықтөзімділіктіарттыруға, сондай-ақолардыңүйлесімдіқозғалысдағдыларындамытуғамүмкіндікбереді.
• Ойынтүріндегіжаттығулар:Қимыл-қозғалысжаттығуларынойынтүріндеөткізубалалардыңқызығушылығынарттырып, жаттығулардыойынғаайналдырады. Мысалы, “Қояндар мен қасқырлар” немесе “Ағаштыңастынанөту” сияқты ойындар балаларды қозғаушы әрекеттерге шақырып, оларды қуанышпен орындауға мүмкіндік береді. Ойын арқылы балалар қимыл-қозғалыс дағдыларын жақсартады, сергектік пен белсенділікті арттырады, сонымен қатар топтық жұмыс пен өзара қарым-қатынас дағдыларын да дамытады.
• Күрделі жаттығулар:Қимыл-қозғалыс жаттығуларын біртіндеп күрделендіру арқылы балалардың дене шынықтыру деңгейін арттыруға болады. Мысалы, бір аяқпен тұру, қолмен тіреу жасау, секіру сияқты жаттығулар баланың физикалық дайындығын күшейтеді. Бұл жаттығуларды орындау баланың дене тұрақтылығын жақсартып, тепе-теңдік пен координацияны дамытуға ықпал етеді. Күрделі жаттығулар арқылы бала дене күшін, икемділігін және шыдамдылығын жетілдіреді. Сонымен қатар, бұл жаттығулар өздігінен жетістіктерге жетуге деген сенімділік пен мотивацияны арттырады.

4. Қимыл-қозғалыс жаттығулары мен әлеуметтік даму

Қимыл-қозғалыс жаттығулары балалардың әлеуметтік дағдыларын да дамытуға көмектеседі. Ойындарменжаттығуларарқылыбалаларөзарақарым-қатынасжасаудыүйренеді.

• Топтықжұмыстар:Қимыл-қозғалысжаттығуларытоптықжұмыстартүріндеұйымдастырылғанда, балалартоптажұмысістеуді, бір-біріменқарым-қатынасжасаудыүйренеді. Бұләлеуметтікдағдылардыдамытуғаықпалетеді.
• Жарыстар: Жарыстар мен командалық ойындар балалардың бір-бірімен бәсекелесіп, жеңіске жетуге талпынуын арттырады. Бұлбалалардыңәлеуметтікшекараларынкеңейтіп, өзарасыйластықтынығайтады.

5. Қимыл-қозғалысжаттығуларыната-аналарменбіргеөткізу

Қимыл-қозғалыс жаттығуларын ата-аналармен бірге өткізу баланың физикалық дамуына оң әсер етеді. Ата-аналардың баласымен бірге жаттығулар жасауы олардың денсаулығын нығайтып қана қоймай, баланың дене шынықтыру деңгейін бақылауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, бұл балаларға отбасымен бірге уақыт өткізуге, қарым-қатынас жасауға және бір-біріне қолдау көрсетуге мүмкіндік береді. Ата-аналардың үлгісі балаларға физикалық белсенділіктің маңыздылығын түсінуге және оны өз өміріне енгізуге көмектеседі. Балалардың қуаныш пен өзара байланыс орнату арқылы дене жаттығуларының арқасында психологиялық көңіл-күйлері де жақсарады.

Қорытынды
Балабақшада қимыл-қозғалыс жаттығулары баланың дене, психологиялық және әлеуметтік дамуына үлкен әсер етеді. Оларбаланыңденсаулығынжақсартуменқатар, өзінедегенсенімділігінарттырып, ұжымдажұмысістеудағдыларынқалыптастырады. Қимыл-қозғалысжаттығуларындұрысұйымдастырубаланыңденешынықтыруынжетілдіріп, оныңруханижәнепсихологиялықдамуынаоңықпалетеді.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Мухина В. С. Мектеп жасына дейінгі балалар психологиясы: Қазақша аудармасы. – Алматы: Мектеп, 1986 – 230 б.
2. Құсаинов А.Қ. «Баланың дамуы» Алматы. Рауан, 2000.
3. 3. «Қазақтың ұлттық ойындары» Базарбек Төтенаев, Алматы «Қайнар» баспасы 1994 ж.
4. Интернет желісі.