Балабақшада саусақ моторикасын дамыту жолдары

Бекбаулиева Гулжамал Умирхановна

Лауазымы: Тәрбиеші

Атырау облысы

Атырау қаласы

25 “Еркемай” бөбекжай бақшасы 

Кіріспе
Саусақмоторикасы – баланың психомоторлық дамуында маңызды рөл атқаратын компоненттердің бірі .Саусақтарарқылыбалаларәлемдітаниды, әртүрлі тапсырмаларды орындау барысында қажетті дағдыларды қалыптастырады. Саусақ моторикасын дамыту арқылы балалардың ойлау қабілеті, зейіні, тілдік дағдылары мен шығармашылық әлеуеті артады. Бұлмақаладабалабақшадасаусақмоторикасындамытужолдары, әдістеріменоныңбаладамуынаәсеріқарастырылады.

1. Саусақмоторикасыныңбаладамуынаәсері

Саусақмоторикасыныңдамуындабаланыңжалпыденеқозғалыстарыныңүйлесімділігіжәнеойлауқабілетітікелейбайланысты. Саусақтарарқылыорындалатынәрбіржаттығуменойынбаладатөмендегіқабілеттердідамытуғакөмектеседі:

• Қиялменшығармашылық:Саусақмоторикасындамытубалаларғаөзқиялынжүзегеасыруғажәнешығармашылыққабілеттерінашуғамүмкіндікбереді. Саусақтардыңикемділігіменқозғалыстарынбасқаруарқылыбалатүрліпішіндерменбейнелердіжасауғақабілеттіболады. Мысалы, пластилиннемесеқұрылысконструкторларынпайдалану, суретсалунемесеәртүрлімозаикалардықұрастырубаланыңшығармашылықойлауынжетілдіреді. Бұләдістербалағаидеялардынақтытүргекелтіруге, қиялындағыбейнелердіқағазбетіненемесеүшөлшемдіобъектілергеайналдыруғакөмектеседі. Соныменқатар, саусақмоторикасыныңдамуыбаланыңлогикалықойлауындажақсартады, себебіоләрбірәрекеттімұқиятжоспарлап, оныжүзегеасыруғаүйренеді.
• Тілдікдағдылардыжетілдіру:Саусақмоторикасындамытубалағатілдікдағдыларынжетілдіругедеоңәсеретеді. Саусақтарарқылыәртүрліәрекеттержасау, мысалы, құрастыру, бейнелержасаунемесебасқадақолменорындалатынжұмыстаржаңасөздерментанысуғажәнеолардыестесақтауғакөмектеседі. Әрбіржаңаәрекетнемесеойынбарысындабалажаңаұғымдарды, пішіндерді, түстердінемесезаттардыүйреніп, осысөздердіөзсөйлеуіндеқолдануғамүмкіндікалады. Бұлтілбайлығынарттырадыжәнесөздердідұрысқолдануқабілетіндамытады. Соныменқатар, балаларсаусаққозғалыстарыарқылызаттарменәрекеттердібайланыстырудыүйреніп, тілдіңмағыналықжәнеграмматикалыққұрылымдарынтүсінугекөмектеседі.
• Зейінменестесақтау:Саусақмоторикасыарқылыбалатапсырмалардыорындаукезіндезейініншоғырландырып, естесақтауқабілеттерінжақсартады. Әрбірсаусаққозғалысыменнақтыланғантапсырмаларбаланыңназарыннақтыбірәрекеткеаударады, бұлзейінменфокусировкадағдыларындамытады. Мысалы, саусақтарменқиып, құрастырып, жинақтапжұмысжасаубалағаәрқимылдынемесеәрекеттіестесақтаудықажететеді. Бұлпроцесстербалағаөзініңназарынұстаптұрудыүйретіп, ақпараттыұмытпауүшінқайта-қайташоғырланудыталапетеді. Осылайша, саусақмоторикасытекфизикалыққабілеттердіғанаемес, соныменбіргезейінменестесақтаудағдыларындажетілдіреді.

2. Саусақмоторикасындамытуәдістеріменжолдары

Балабақшадасаусақмоторикасындамытуүшінтүрліәдістерменжаттығуларқолданылады. Бұлжаттығуларбалалардыңқызығушылығынарттырып, олардышығармашылыққабаулиды.

2.1. Саусақжаттығуларыменойындар

Саусақжаттығуларыменойындарбаланыңмоторикасындамытудаерекшерөлатқарады. Мұндайойындарбаланыңсаусақтарыныңикемділігінарттырып, миыменденесініңүйлесімдіжұмысынқамтамасызетеді. Саусақойындарыбаланыңшығармашылыққабілеттеріндамытып, оныңзейінінкүшейтеді, соныменқатар, ұсақмоторикасынжақсартуғакөмектеседі.

Саусақойындарыныңтүрлеріменәсері:

1. Пластилинменжұмыс – Балалартүрліфигуралардыжасауарқылысаусақтарыныңқозғалысқабілетінжетілдіреді. Бұл ойын қиялды дамытуға да ықпал етеді.
2. Моншақ тізу – Жіпке моншақтарды тізу балалардың ұсақ моторикасын жақсартуға және шыдамдылықты дамытуға көмектеседі.
3. Саусақтармен ән айту және қимыл жасау – Бұл әдіс балалардың есту қабілеттерін жақсартумен қатар, моториканы дамытуға да әсер етеді.
4. Оригами немесе қағазды қиып алу – Қағазбен жұмыс жасау баланың дәлдігі мен қол икемділігін арттырады.

Ойындар балалардың физикалық, интеллектуалдық және әлеуметтік дамуына көмектеседі, сонымен қатар оларды қызықты әрі тиімді әдіспен үйретеді.

2.2. Қолменсуретсалужәнеаппликацияжасау

Балаларғатүрлісуреттерсалунемесеаппликацияларжасауарқылыолардысаусақмоторикасындамытуғаынталандыруғаболады. Бұләрекеттербаланыңқолдарыныңұсаққимылдарынүйлестіругекөмектеседі.

• «Суретсалу» (Қарындашпеннемесебояуларменсуретсалу):

Саусақтардыпайдаланыптүрліфигураларменсуреттерсалуарқылыбалашығармашылыққабілетіндамытады.

• «Аппликацияжасау» (Қағазданқиып, жабыстыру):Саусақпенұсаққағазбөліктерінқиюжәнеорналастыруарқылыбалақимылүйлесімділігіменқиялындамытудаөздағдыларынжетілдіреді.

2.3. Балалардыңойыншықтарменжұмысы

Балаларғаұсақойыншықтарменойнауғамүмкіндікберуарқылысаусақмоторикасындамытуғаболады.

• «Конструкторлар» (Легонемесебасқадақұрылысжиынтықтары):Бұлойындарбалалардыңсаусақтарынүйлестіруге, ұсақбөліктердібіріктіругежәнеойлауқабілеттерінжақсартуғакөмектеседі.
• «Бұйымдардыжинау» (Қажеттіэлементтердібіржергежинау):Ұсақбөлшектердіжинап, олардыретіменорналастырубалаларғадұрыстәртіппенқимылдыңүйлесімділігінүйретеді.

2.4. Әуенменойындар

Саусақтарменбиқимылдарынжасаунемесеәуенменбіргетүрліқозғалыстарорындаубалалардыңмоторикасындамытуғакөмектеседі. Бұләдісбалалардыңкөңіл-күйінкөтеріп, олардыңқозғалысүйлесімділігінжақсартады. Мысалы, «Саусақбиі» жаттығуыкезіндебалаларәуенменбіргесаусақтарыментүрліқимылдаржасап, олардыңқозғалыстарынүйлестірудіүйренеді. Әуендітыңдайотырып, балаларбелгілібірырғаққасәйкессаусақтарынбасқаруғадағдыланады, бұлолардыңденесінжақсыүйлестіругежәнемоторикасындамытуғаықпалетеді. Соныменқатар, бұлжаттығуларбалаларғаэмоциялықкөңіл-күйсыйлап, олардықуанышқабөлейді.

3. Саусақ моторикасын дамытуда ата-аналардың рөлі

Балабақшада саусақ моторикасын дамытуға арналған түрлі іс-шаралар мен ойындарды ұйымдастыратын тәрбиешілерден бөлек, ата-аналар да өз балаларына үйде көмек көрсете алады. Ата-аналарбалаларыменбіргесаусақойындарынойнап, олардышығармашылықәрекеттергебаулуғамүмкіндікалады. Мұндайойындарбаланыңсаусақтарыныңикемділігіндамытып, қолменкөздіңүйлесімдіжұмысынқалыптастырады. Соныменқатар, ата-аналарбалаларыменбіргетүрлішығармашылықтапсырмалардыорындап, олардыңқиялындамытуғакөмектеседі. Әройынбалағажаңадағдылардыүйретеді, онықызықтыәрітиімдітүрдедамытады. Ата-аналарөзбалаларыныңшығармашылықәлеуетінашуға, зейініншоғырландыруғажәнетілдікдағдыларынжетілдіругеықпалетеалады.

Қорытынды
Саусақмоторикасындамыту – баладамуыныңмаңыздыкезеңі. Саусақтардыдамытуарқылыбалалардыңойлауқабілеті, тілдікдағдылары, шығармашылықәлеуетіжәнеәлеуметтікдағдыларынығаяды. Балабақшада саусақ моторикасын дамытуға арналған түрлі әдістер мен жаттығулар балалардың дене дамуына ғана емес, сонымен қатар психологиялық дамуынада үлкен әсер етеді.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Құсаинов А.Қ. «Баланың дамуы» Алматы. Рауан, 2000.
2. М.Қ.Бапаева. Даму психологиясы. – Алматы, 2014.
3. Бала мен  балабақша.   №3.  2015 ж..
4. Бала мен  балабақша.   №5.  2015 ж..