Мектеп жасына дейінгі балалардың математикалық қабілеттерін ойын әрекеті арқылы дамыту
Кунапиянова Еркежан Абылгазиновна
Лауазымы: тәрбиеші
Алматы қаласы
Турксиб ауданы
КМҚК № 147 Бөбекжай балабақшасы
Кіріспе: Мектеп жасына дейінгі балалардың математикалық қабілеттерін дамыту, олардың интеллектуалды дамуының маңызды аспектісі болып табылады. Бұл кезеңде балалардың математикалық түсініктері мен дағдыларының қалыптасуы баланың танымдық қабілеттерінің дамуына ықпал етеді. Математика – бұл тек сандар мен есептер ғана емес, сонымен қатар балалардың логикалық ойлауын, кеңістіктік түсінігін, шығармашылық қабілеттерін дамытуға көмектесетін ғылым. Осы тұрғыдан алғанда, балалардың математикалық қабілеттерін ойын арқылы дамыту – маңызды әрі тиімді тәсілдердің бірі болып табылады.
- Математикалық қабілеттердің қалыптасуы
Мектеп жасына дейінгі балалар үшін математика негізінен ойын түрінде, бейнелі түрде беріледі. Бұл кезеңде балалардың математикаға деген қызығушылығы мен ықыласын оятып, оны сүйікті әрекетіне айналдыру үшін ойын әдістерін пайдалану өте маңызды. Балалардың математикамен алғашқы танысуы сан, форма, өлшем, уақыт және кеңістік ұғымдарын түсіну арқылы жүзеге асады. Математикалық қабілеттердің қалыптасуы осы ұғымдардың меңгерілуіне, олардың өзара байланысын түсінуге негізделеді.
- Ойынның рөлі
Ойын әрекеті балалардың дамуына ықпал ететін тиімді құрал болып табылады. Бұл ойын баланың әлеуметтік және эмоционалдық дамуымен қатар, когнитивтік процестерін де жақсартады. Математикалық ойындар балаларға абстрактілі ойлауды дамытуға, логикалық байланысты қалыптастыруға, проблемаларды шешу дағдыларын жетілдіруге көмектеседі. Мысалы, түрлі математикалық жұмбақтар, ребустар, санақ ойындары, пішіндер мен түстерді тану ойындары балалардың математикаға деген қызығушылығын арттырып, оларды түсініктер мен дағдыларды практикалық қолдануға үйретеді.
- Ойын түрлері
Мектеп жасына дейінгі балаларға арналған математикалық ойындардың түрлері өте көп. Олардың арасында танымдық ойнауға арналған тапсырмалар, логикалық ойындар, құрастыру ойындары мен әртүрлі жаттығулар бар. Әрбір ойын баланың жас ерекшелігіне және жеке қабілеттеріне байланысты таңдалады.
3.1 Санақ ойындары
Санақ ойындары балаларға сандарды тануға, сандық қатынастарды түсінуге және негізгі арифметикалық амалдарды үйренуге көмектеседі. Мысалы, балаларды саны белгісіз заттарды санап, санды дұрыс айта білуге үйрететін ойындар оларға практикалық дағдыларды дамытады. Балаларға бірнеше затты қосып немесе азайтып, оларды санап шығу ұғымын таныстыру үшін санақ ойындары өте пайдалы.
3.2 Пішіндермен жұмыс
Пішіндермен жұмыс жасау да математикалық түсініктерді дамытудың маңызды бөлігі болып табылады. Балалар әртүрлі геометриялық пішіндерді (шаршы, дөңгелек, үшбұрыш, т.б.) танып, оларды өмірде қолдану дағдыларын үйренеді. Бұл үшін балаларға пішіндермен жұмыс істейтін түрлі ойындар ұсынылады: пішіндерді жапсырмалармен жинау, фигураларды сәйкестендіру, құрастыру және бөлшектерді біріктіру сияқты ойындар.
3.3 Логикалық ойындар
Логикалық ойындар балалардың ойлау қабілетін дамытуда маңызды рөл атқарады. Бұл ойындар баланың тапқырлығын, зейінін, логикалық байланысты түсіну қабілетін арттырады. Мысалы, «құрастыру» ойындарында балалар түрлі бөліктерді біріктіріп, дұрыс фигуралар құрастырады. Осылайша, олар кеңістік пен уақытты дұрыс түсініп, абстракция жасау дағдыларын дамытады.
3.4 Құрастыру ойындары
Конструкторлар, түрлі бөлшектерден тұратын ойындар арқылы балалардың кеңістіктік ойлауын және қолмен жұмыс істеу дағдыларын дамытуға болады. Бұл ойындар барысында балалар пішіндерді, элементтерді біріктіріп, үлкен құрылымдар құра алады, ол өз кезегінде математикалық логиканы дамытуға көмектеседі.
- Ойын арқылы математикалық қабілеттерді дамытуға арналған әдістер мен тәсілдер
4.1 Заттық-дыбыстық ойлар мен бейнелер
Балалар ойын барысында заттарды, олардың түсін, пішінін, өлшемін және басқа сипаттамаларын білу арқылы өздерінің математикалық білімдерін кеңейтеді. Ойын барысында балалардың тыңдаушылық, көру және ойлау қабілеттері дамиды. Мысалы, «Бұл не?» ойынында балаға белгілі бір пішінді немесе санды табу тапсырмалары беріледі, ол арқылы математикалық түсініктер бекітіледі.
4.2 Бейнемазмұнды ойындар
Математикалық ұғымдарды балаларға бейнемазмұнды ойындар арқылы түсіндіруге болады. Мысалы, санды көрсету үшін белгілі бір заттардың бейнесі арқылы немесе түрлі бейнемазмұнды карточкалар арқылы ойын ұйымдастыру. Мұндай ойындар баланың зейінін тұрақтандырып, математикалық операцияларды жүзеге асыруға көмектеседі.
4.3 Сюжеттік-рольдік ойындар
Сюжеттік-рольдік ойындар балаларды шынайы өмірдегі математикалық жағдайларды шешуге үйретеді. Мысалы, «дүкен», «жол жүру» немесе «пошта» сияқты рөлдік ойындар арқылы балалар математикалық ұғымдарды өмірде қолдану дағдыларын меңгереді. Мұндай ойындар оларды түрлі математикалық тапсырмаларды шешуге үйретеді.
- Ойынның әсері мен маңызы
Математикалық қабілеттерді ойын арқылы дамыту балалардың білімге деген қызығушылығын арттырады, сонымен қатар оларды өздігінен білім алуға ынталандырады. Ойын әрекеті барысында балалар өз білімдерін тәжірибе жүзінде тексере алады, бұл оларға жаңа дағдылар мен түсініктерді игеруге мүмкіндік береді. Ойын – баланың шығармашылық ойлау қабілетін дамытуға көмектесетін тиімді құрал ретінде қызмет атқарады.
Қорытынды
Мектеп жасына дейінгі балалардың математикалық қабілеттерін ойын әрекеті арқылы дамыту – бұл олардың танымдық дамуын жетілдірудің негізгі әдістерінің бірі. Ойынның көмегімен балалар сан, пішін, кеңістік және уақыт ұғымдарын меңгеріп, логикалық ойлау дағдыларын дамытады. Математикалық ойындар балаларға тек білім беріп қана қоймай, олардың шығармашылық және аналитикалық ойлау қабілеттерін де жетілдіреді. Сондықтан, математикаға деген қызығушылық пен сүйіспеншілікті қалыптастыруда ойынның рөлі ерекше маңызды болып табылады.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- Темирова Л. Ж., Темирова Л. Ж. Мектеп жасына дейінгі баланың танымдық белсенділігін дамыту //образование в XXI веке. – 2022. – С. 99-105.
- Әбілқасым А. М. Мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық процестерін қарым-қатынас арқылы дамытудың психологиялық маңыздылығы
- Интернет желісі
