Сегізаяқтар, кальмар, каракатица.Олардың құрылысындағы ерекшеліктер
Есенгалиева Асел Утепбергеновна
Тақырыбы: Сегізаяқтар, кальмар, каракатица.Олардың құрылысындағы ерекшеліктер.
Сабақтың мақсаты:
Білімділігі – ақпараттық технология мен сын тұрғысынан ойлау технологиясын пайдалана отырып, басаяқты ұлулар класының құрылысы және маңызы жайлы білімдерін кеңейту.
Дамытушылығы – оқушылардың іс – әрекетін басқару арқылы ой таласын туғызу, оқу материалдарының мазмұнын өмірмен байланыстыру арқылы оқушының білім – біліктілігін дамыту.
Тәрбиелілігі – табиғатты, тірі жәндіктерді қорғауға, аялауға үйрету, сүйіспеншілік, қамқорлық сезімін ояту.
Құрал-жабдықтар: интерактивтік тақта, слайд, флипчарт, тірек – сызбалар, плакаттар, кітап, видеоматериал.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың әдісі: анықтау, салыстыру, суреттеу, жинақтау.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
Келмей қалған оқушыларды белгілеп, оқушылардың сабаққа дайындығын бақылау.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі
I «Миға шабуыл» бөлімінде, үйге берген тапсырманы пысықтау барысында «Менен сұрақ, сізден жауап» сұрақ – жауап әдісін пайдаландым.
I – топ.
- Ұлулардыңденеқұрылысынедентұрады? (бастан, тұлғадан, аяқтан, бақалшақтанжәнебақалшаққалдығынан).
- Ұлулардыңбуылтыққұрттарданнегізгіайырмашылығы? (денесібуылтықтарғабөлінбейді).
- Ұлулардыңнегізгіқозғалумүшесі? (аяқ).
- Ұлулардыңқаны? (түссіз, көгілдірұлулар да бар).
- Ұлулардыңтынысалумүшесі: (құрлықта – өкпемен, суда – желбезектермен).
- Түрленіп даму дегеніміз не? (жұмыртқадандернәсілдамиды, ал дернәсілденересекжәндікөседі).
- Қосжақтаулыұлулардепаталусебебі? (бақалшағыашып – жабылатынекіжақтаудантұрады).
II – топ.
- Ұлулардыңкластарыната: (бауыраяқтылар, қосжақтаулылар, басаяқтылар).
- Тұлғаданқандайерекшеқатпарлықабаттүзіледі? (шапанша «мантия»).
- Ұлулардыңқантаратужүйесіқандай? (ашық).
- Ұлулардыңжүрегінесипаттамабер: (жүректебірнемесеекіқұлақша, бірқарыншаболады. Жүректіжүрекқабықаптайды).
- Тура даму дегеніміз? (жұмыртқадантікелей, пішініересектерінеұқсасжасұлулардамиды).
- Қосжақтаулыұлуларкласыныңөкілі? (айқұлақ).
- Теңіздежәнеқұрлықтатіршілікететінжәндіктер? (бауыраяқтыұлуларкласы).
II «Қызығудыояту» бөлімінде, суретжәнеанықтауышсөздерарқылыұлудыңішкіқұрылысынқұрау.
ҰЛУДЫҢ ІШКІ ҚҰРЫЛЫСЫ.
ІІІ. Жаңа материалды түсіндіру.
«Мағынаны тану» бөлімінде жаңа сабаққа проблемалық сұрақ қою арқылы көштім. Бас-аяқты ұлулар класы деп аталуының себебі? (аяғы (қармалауыштары) басында болғандықтан.
Оқушыларды 2 топқа бөліп, электронды мәтіні бойынша тапсырмалар бөліп бердім.
- I топ: Басаяқтыұлуларкласы.
- II топ: Басаяқтыұлуларкласыныңөкілдері.
- Кластер жасау.
I топ
Олар – еңжоғарықұрылымдыжәндіктер. Бұлардабақалшақжойылыпкеткен. Суытұздыжәнеоңтүстіктегітеңіздерде, мұхиттардағанаөмірсүреді. Басаяқтыұлулар – өтеіріжәндіктер. Мысалы, тереңсукальмарыныңұзындығы – 18 м, мұның 10 метріқармалауыш.Қармалауыштыңжуандығы 20 см. Басаяқтылардыңденесібастанжәнетұлғаданқұралады. Ауызтөңірегіндеөтекүшті 8 – 10 қармалауыштарболады. Қармалауыштардыңішкіжағындабірнешеқатарсақиналанғансорғыштар бар. Сегізаяқтарқармалауыштардың жәрдемімен су түбіндежүріп, корегінаулайды. Сөйтіпбұлардыңбасындағықармалауыштараяққызметін де атқарады. Каракатица және кальмар өтебаяужүруүшінқармалауышы мен басыналдығақаратыпжүзеді. Өтешапшаңқозғалуқажетболғанжағдайдаденесініңартқыбөлігіменреактивтіқозғалады. Аяғы (қармалауыштары) басындаболғандықтан, бұлжәндіктербасаяқтыұлуларкласынажатқызылады. Басаяқтылардыңқазіргікезде 800 – гежуықтүрлері бар.
II топ
Басаяқтыұлулардыңбірөкілі – кальмар. Шеміршектібассүйегінде ми орналасады. Бұл – оның басы. Бастыңекіжағындаүлкенкөздері бар. Оныңқұрылысыадамкөзініңқұрылысынаұқсас. Бірқызығы: көздіңбіреуібірзатты, екіншісіекіншізаттыжеке – жекекөреалады. Кальмарлар су тереңіндесағатына 50 шақырымдықжылдамдықпенжүзіп, қорегінаулайды.
Каракатица да – басаяқтыұлу. Ол су түбіналатіршілікетеді. Құмдажасырыныпжатқанасшаяндыаулайды. Жемінаулауүшінқұмға бас бөлігіндегіойыстан су атқылатады. Құмжан – жаққаұшып, асшаянкөрініпқалады. Енді оны ұстанжеукаракатицағақиындықкелтірмейді.
Сегізаяқ су түбіндебаяуқозғалады. Өзгебасаяқтылартәріздісегізаяқжауынансиялысұйықтығыншашып, құтылыпкетеді. Бірқызығысегізаяқты «сиқырлап» ұйықтатуғаболады. Олүшінсегізаяқтыңаузынжоғарықаратып, қармалауыштарынтөменсалбыратсаболды. Олдереуұйқығабатады. Ендіоған не жасаса да сезбей, ұйықтайбереді.
- Бекіту.
«Құпия сан» ойыны. Тақтадаберілгенсөйлемдердіәрөкілініңтұсынасандарменбелгілеу.
- Бастыңекіжағындаүлкенкөздері бар.
- Су түбіндебаяуқозғалады.
- Құмдажасырыныпжатқанасшаяндыаулайды.
- «Сиқырлап» ұйықтатуғаболады.
- Сағатына 50 шақырымдықжылдамдықпенжүзіп,
қорегінаулауды.
- Жемінаулауүшінқұмға бас бөлігіндегіойыстан су атқылатады.
- Шеміршектібассүйегінде ми орналасады.
- Оныңқұрылысыадамкөзініңқұрылысынаұқсас.
Каракатица
Кальмар
Сегізаяқ
3, 6,
1, 5, 7, 8,
2, 4,
- Қорытындылау.
«Сыр сандыққа» көшу. Сандықтыңішіндеұлулардыңсуреттеріжасырылған, солардыңатынатау.
VII. Үйтапсырмасы. АВС – деңгейінежауап беру. 207 бет.