Бала тәрбиесінде өзін-өзі тәрбиелеудің маңыздылығы
Қазіргі бәселекелестік заманында білімнің рөлі өте жоғары. Дегенмен білім беру саласында оқушының тәрбиесі басты орында тұрады.
Тәрбиелі, білімді және саналы ұрпақ өсіру үшін мұғалімдер мен ата-аналардың жауапкершілігі зор. Дегенмен, оқушыны тәрбиелеу тек сыртқы әсерлерге ғана емес, өзін-өзі тәрбиелеу процесіне де тығыз байланысты.
Зигмунд Фрейд айтуы бойынша баланың бұл өміріндегі жақсы мен жаман нәрсе туралы ұғымды мұғалім мен ата-анасы орнатады. Яғни бала өмірінде ата-анасы мен мұғалімін үлгі ретінде алады. Баланың тәрбиесіне оң ықпал ету үшін мұғалімдер мен ата-аналар алдымен өздерін тәрбиелеуі қажет. Өзі жамандыққа үйір адам, баласына «жат қылық істеме» деп айтқанымен пайда жоқ. Себебі ол – жалғаншыл, өтірікші пенде санатында.
Өзін-өзі тәрбиелеу деген не ? Өзінді тәрбиелеу – бұл адамның өз әрекеттері мен мінез-құлқын басқаруға, жетілдіруге және дамытуға бағытталған саналы процесс.
Өзінді тәрбиелеудің қажеттілігі бірнеше аспектілермен айқындалады:
1)Өзін-өзі тану және жетілдіру: Мұғалімдер мен ата-аналар өздерінің күшті және әлсіз жақтарын білуі, өздерін жетілдіруге ұмтылуы керек. Өзін-өзі тану арқылы олар өздерінің мінез-құлқын, әрекеттерін және оқушыға деген қатынасын саналы түрде бақылай алады.
2)Үлгі көрсету: Балалар үлкендердің әрекеттеріне қарап, олардан үлгі алады. Егер мұғалімдер мен ата-аналар өздерін тәрбиелеуде үлгі болса, балалар да сол үлгіні ұстануға тырысады. Өзін-өзі тәрбиелеу арқылы мұғалімдер мен ата-аналар балаларға өзіндік тәртіп пен жауапкершілікті көрсетуге мүмкіндік алады.
3)Тәрбиелеу процесінде сенімділік: Өзін-өзі тәрбиелеу мұғалімдер мен ата-аналарға өз іс-әрекеттерінде сенімді болуға көмектеседі. Сенімділік – тәрбиелеу процесінің маңызды бөлігі. Сенімді мұғалімдер мен ата-аналар оқушылардың сенімін арттырып, олардың дамуында белсенді рөл атқарады.
4)Моральдық және этикалық принциптерді сақтау: Өзінді тәрбиелеу адамға моральдық және этикалық принциптерді сақтауға көмектеседі. Мұғалімдер мен ата-аналар өздерінің мінез-құлқында этикалық нормаларды ұстана отырып, балаларға дұрыс құндылықтарды үйретеді.
5)Психологиялық тұрақтылық: Өзін-өзі тәрбиелеу арқылы мұғалімдер мен ата-аналар өз эмоцияларын басқаруды үйренеді, стресстік жағдайларда сабырлы болуға дағдыланады. Бұл қасиеттер оқушылармен қарым-қатынасты жақсартуға ықпал етеді.
Қорытындылай келе, оқушының тәрбиесі мұғалімдер мен ата-аналардың өзін-өзі тәрбиелеу процесімен тығыз байланысты. Өзін-өзі тәрбиелеу арқылы мұғалімдер мен ата-аналар балаларға дұрыс тәрбие беріп, олардың жан-жақты дамуына оң ықпал етеді.
Өзінді тәрбиелеу арқылы мұғалімдер мен ата-аналар оқушыларға оң үлгі көрсетеді. Өз әрекеттерін, эмоцияларын және уақытын тиімді басқаруды меңгерген ересектер балаларға өзін-өзі жетілдірудің маңыздылығын түсіндіреді. Балалар үлкендердің мінез-құлқын бақылап, олардың өз-өзін қалай тәрбиелейтінін көріп, сол үлгіге ұмтылады. Бұл өз кезегінде оқушылардың да өз-өзін дамытуға, тәртіпті болуға және жауапкершілікті сезінуге көмектеседі.
Өзін-өзі тәрбиелеу тек мектепте немесе бала кезіндегі ғана емес, өмір бойы қажет болатын маңызды дағды. Адамның жеке және кәсіби өсуі үшін өзін-өзі жетілдіру, өз әрекеттерін бағалау және оларды жақсарту маңызды. Өзін-өзі тәрбиелеу арқылы адам жаңа білімдер мен дағдыларды игеріп, қиындықтарды жеңіп, өз мақсаттарына жете алады. Өзін-өзі тәрбиелеу өмірдің барлық кезеңдерінде қажет,сондықтан әрбір адам бұл процеске ерекше назар аударуы тиіс.
