Мың бір мақал, жүз бір жұмбақ
Ізнатова Кенжегүл Жүгінісқызы
Мақсаты:
- Оқушылардың мақал – мәтелдерге, жұмбақтарға деген қызығушылықтарын арттыру. Мақал-мәтелдерді, жұмбақтарды көптеп білуге, шапшаңдыққа баулу.
- «Сөз мәйегі – мақал» дегендей, ата-бабамыздан қалған өсиет сөздер арқылы шәкірттерді адамгершілікке, мейірімділікке тәрбиелеу, ойын нақты, дұрыс жеткізуге, тапқыр сөйлеуге үйрету.
- Сөз өнері арқылы оқушылардың дүниетанымын кеңейту.
Өтілу барысы:
Ұйымдастыру кезеңі. Сайысқа қатысушылар үш топқа бөлінеді. Мұғалімдерден әділ қазылар сайланады.
Мұғалім: Құрметті оқушылар мен ұстаздар! Біздің «Мың бір мақал, жүз бір жұмбақ» атты сайысына қош келдіңіздер!
Бұл сайысқа 2-4 сынып оқушыларынан құралған үш топ қатысады:
- «Сұңқар» тобы.
- «Барыс» тобы
- «Қыран» тобы.
Алдымен мақал-мәтел дегеніміз не? Қысқаша тоқталып өтсек. Мақал-мәтелдер-халық даналығының қазына байлығы, ата-бабамыздан қалған өшпес мұра. Олар ғасырлар бойы қалыптасып, сол халықпен мәңгі бақи бірге жасап, біте қайнасып кеткен дүние. Сондықтан да оны жұртшылық жадына сақтап, өзінің күнделікті өмірінде, өзара қарым-қатынасында пайдаланады. Мақал мен мәтелге бай халықтың бірі – қазақ халқы. Көлемі жағынан шағын болғанымен, уақыт өткен сайын мағынасы тереңдеп, құны артып, қымбат қазынаға айналып келеді. Мақал-мәтел-тәрбиелік мәні зор, рухани байлық.
Ендеше біз бүгінгі сайысымызды бастайық.
1-бөлім: «Кім көп біледі?» Қатысушы топтар мақал-мәтел айтудан жарысады. (1 минут уақыт берілед, сол уақыттың ішінде топтар қанша мақал айтса, ұпай саны да соған қарап қойылады.)
2-бөлім: «Мақал-сөзің мәйегі» (тақтада мақал-мәтелдің басы беріледі, қатысушы топтар мақалды жалғастырады)
1.Туған жердей жер болмас, … (туған елдей ел болмас)
2.Отан үшін отқа түс,… (күймейсің)
3.Отанды сүю… (отбасынан басталады)
4.Өнер-ағып жатқан бұлақ, … (білім – жанып тұрған шырақ)
5.Жақсының аты өлмейді … (ғалымның хаты өлмейді)
6.Еңбек етсең ерінбей, … (тояды қарның тіленбей)
7.Көп түкірсе, … (көл)
- Еріншек егіншіден, … (елгезек масақшы озыпты)
9.Жылай-жылай арық қазсаң, … (күле-күле су ішерсің)
10.Еңбек етпесең, елге өкпелеме, … (егін екпесең, жерге өкпелеме)
11.Ердің атын, … (еңбек шығарар)
4-бөлім: «Ойлы болсаң озып көр» Жұмбақшыға жұмбақ жасырылады, соның тапқан сөзіне мақалшы мақал құрастыру керек.
- Жұмбақ: Шыңдары шырқау,
Көшіп жүр бір тау. (түйе)
Мақал: Көрмес түйені де көрмес.
- Жұмбақ: Жайған жастық сөгілді,
Аппақ мамық төгілді. (қар)
Мақал: Қалауын тапса қар жанар.
- Жұмбақ: Желден желігеді
Судан шегінеді. (от)
Мақал: Отан оттан да ыстық
5-бөлім: «Ойлан, тап ізден» Бір біріне жұмбақ жасыру.
6-бөлім: Қортынды: Жеңімпаз топтарды мақтау қағаздарымен марапаттау