Экология – ел тағдыры

      Біздің мемлекетімізге ғана емес, планетамызғақауіп төндіріп тұрған экологиялық ахуал – болашақтыңжастары біздерді де алаңадтпай қоймайды. Экологияның ластану себебі —  ең алдымен адамденсаулығына зиян. Бұл – ұрпақ  саулығына кері әсеретеді деген сөз. Сондықтан, әлем елдерінің экологтарыбас қосып, мәселені реттеуді қарастыруда. Келелімәселенің оң шешімін табуына әр адам, отбасы, оныңмүшелері табиғаттың жасыл желегін сақтап қалуғаұмтылуы керек. Қоршаған ортаның ластануына еңалдымен адамзат баласы жауапты деп ойлаймын.

Айталық, күнделікті тұрмыста қолданылатын целофанқалталар, пластик бөтелкелер Алматы қаласыныңарықтарында қаптап жатады. Ауа райының қолайсызкүндері, жаңбыр жауғанда, қар суы ерігенде арықтартек осы екі затпен ғана толып, су көшелерге жайылыпжатады. Қаламыздың барлық көшелерінде, демалысорындарында, парктерде арнайы қоқыш жәшіктеріорнатылғанына қарамастан, тазалық сақтауға аса мәнберілмейді. Ал, ауылдық жерлерде адамдар, балалармен жастар өзінің тұратын мекенінің тазалығынсақтамайтындығы туралы жиі мәселе көтеріледі.

Эколог ғалымдардың зерттеуіне сүйенсек, қоршағанортамыздың ауасының нашарлауына тікелейадамдардың қатысуымен болатын бірнешефакторларды: қоршаған табиғи ортаныңластануы. Ластаушы заттардың атмосфералық ауағашығарылуы. Су ресурстарының ластануы. Химиялықластану. Әскери-ғарыштық және сынақ кешендеріполигондарының әсері екенін атап айтады. Ең қауіптісі– Арал теңізінің акваториясының қысқаруы жәнетұздану дәрежесі жоғары жаңа шөлді аумақтардыңтүзілуіне байланысты оның табанының жалаңаштануы, бұрынғы Семей сынақ ядролық полигоныныңқалдықтары, Каспий теңізі шельфінің ресурстарынқарқынды түрде игеру арқылы теңіз және жағалаулықэкожүйелерге әсер ету, орман алқабының азаюы, соған орай аң-құстардың жойылу  туралы естігенімде, үнсіз қалмай балалар мен жасөспірімдердіэкологиямызға жанашыр болуға шақыруға ниеттендім.

Еіміздің төрт атырабын қоршаған жасылормандарымыздың аумағы – өрттің салдарынан күлгеайналуда. Табиғи және адами фактор болуы қажеттігінресми орындар тексеруде. Биыл жаз айының ыстықаптабы басталмай жатып, Семей ормандары, Қостанай өңірі, Астананың айналасында болған өрттіңөшуі бірнеше күнге созылуда. Автокөліктер саныныңкөбеюіне байланысты одан атмосфераға тарайтын улыгаздарды алмастыратын жасыл отын көздеріқарастырылуда. Жыл өткен сайын орман қорыныңазаюы, алма бақтар алқабының кемуі, табиғижайылымдардың деградацияға ұшырауы – экологиялық апатқа апаратын күрделі мәселенің бірі.

Қазіргі кезде экология ғылымы көптеген басқа да ғылымдармен тығыз байланыста дамып, жаңа ғылымсалалары мен бағыттары пайда болуда. Мысалы, әлеуметтік экология, өнеркәсіптік экология, геоэкология, инженерлік экология, ауыл шаруашылығыэкологиясы, ғаламдық экология.3]    Әлеуметтікэкология —  табиғат пен қоғам арасындағы өзаракарым-қатынас заңдылықтарын «табиғат — адам — қоғам» жүйесі негізінде; Өнеркәсіптік экология — өнеркәсіптік нысандардың тірі ағзаларға жәнеқоршаған орта жағдайларына әсерін; геоэкология — жер бетіндегі экожүйелердегі және биосфералықдеңгейдегі сыртқы орта құбылыстарының өзарабайланысын және олардың тірі азғалармен қарым-қатынасын; Ауыл шаруашылығы экологиясы — ауылшаруашылығы салаларының сыртқы ортамен өзарақарым-қатынасын агроценоздардың даму өзгерузаңдылықтарын және ауыл шаруашылығысалаларының бір-біріне әсерін; Ғаламдық экология — биосфера деңгейіндегі, тіпті Күн жүйесіндегі әлемдікқұбылыстарды, табиғи өзгерістерді зерттейді. Мысалы, эпидемиялық аурулар, климаттың жаппайжылынуы, азон қабатының жұқаруы, ядролық қауіпкатерлер, шөлейттенудің алдын алуды зерттейді.Арнайы ақпараттармен танысқанымда, еліміздеэкология мәселесін терең зерттейтін кәсібимамандардың аздығы айтылады. Елінің табиғатынқорғап, экологиясын сақтап қалуды алдағы уақыттамектеп оқушылары да қатты ойлануы қажет. Яғни, эколог мамандығын таңдап, ел үшін қызмет етуге бел байлап, табиғат тепе-теңдігінің бұзылмауына, табиғифакторладырдың алдын алуға білімін, біліктілігінжұмсайтын жастар қатары көбейетініне сенемін.

Aiken Turganbek