Алаш ұранды “Жас Азамат” газеті

Алаш ұранды «ЖасАзамат» газеті

ХХ ғасыр басындағы қазақ баспасөзінің тарихында Алаш қайраткерлері шындықты айтуға ұмтылды. Олардың алдында халқының көзін ашып, тікенді соқпақтан өту, бірлікті сақтау, ұлтының санасын ояту міндеті тұрды.

Қазақ баспагерлерінің алдыңғы қатарында А.Байтұрсынов, М.Дулатов, М.Тынышбаев, С.Сәдуақасов, Қ.Кемеңгерлі, Ж.Аймауытов, С.Сейфуллин сияқты туған елінің тәуелсіздігі үшін жанын қиған көрнекті қаламгерлер бар. Олар XX ғасырдың басында-ақ жаппай баспа басылымының ұлттық сананың оянуына қалай әсер ететіні туралы ғылыми тұжырымдама берді.

Қазақ баспасөзінің тарихында ерекше орын алатын «Жас азамат» газеті – халықтың тәуелсіздігін қолдап, отаршылдық езгіге қарсы шыққан тұңғыш қоғамдық-саяси газет.

Газеттің алғашқы саны 1918 жылы сәуір-мамыр айларында Омбы қаласында өткен қазақ жастарының бірінші құрылтайының шешімімен 1918 жылы 30 шілдеде Қызылжар қаласында «Бүкіл қазақ жастар ұйымының тілі» болып шықты.

Кеңес өкіметі құлаған Қызылжарда газеттің алғашқы санының шығуы Алаш Орда үкіметінің шешімімен жүзеге асты. 1918 жылы маусымда Алаш Орда үкіметі аймақтарда нақты билікке қол жеткізу үшін бірнеше қаулылар қабылдады. Сол күндердің күн тәртібіндегі негізгі міндеттер: құрылтайды ұйымдастыру, ұлттық қарулы күштерді құру және басқа да мәселелер «Жас азамат» газетінің әр санында жарияланды.

Алашорда мен Сібір үкіметінің Челябі қаласында 25 тамызға жоспарланған кезекті келіссөздері туралы хабарлаған «Жас азамат» тілшісі бұл жиынға Алашорда атынан Халел Досмұхамедов, Ахмет Байтұрсынов қатысатынын, Түркістан автономиясының басшысы Мұстафа Шоқай және «ірі автономиялы үкіметтерден бір үлкен мемлекет құру» мәселелері талқыланатынын және «барлық жиналғандар ортақ пікірге келсе, олардың шешімі бекітілетіні туралы» мәселелер көтерілді. Газеттегі ерекше назар аударуға тұрарлық тағы бір басылым – Смағұл Сәдуақасовтың 1918 жылғы 4 қазандағы «Өмір үшін күрес» мақаласы. Мақаланы терең ойлардың жемісі деуге болады.

Қазақ баспасөзінің тарихына үңілсек, ел тәуелсіздігі мен бірлігі жолындағы күресте «Жас азамат» газетінің қандай саяси-қоғамдық маңызы бар екенін көреміз. Бес жыл бойы баспаға шыққан ол саяси күрескерге айналды. Жас азамат сол кезде-ақ ұйымдастырушылық жұмыстың үлгісін көрсетіп, дұрыс ұйымдастырылған баспасөздің мүмкіндіктерін тиімді пайдалану жолын көрсетті. Саяси мақала, көпшілікке таныс қауесеттер, тіпті шағын ақпараттар, өлең, жыр түріндегі материалдар газетті тартымды етіп, оның таралуына ықпал етті.

Қорыта айтқанда, «Жас азамат» аз ғана уақыт ішінде өзінің саяси бағытына ие болып, оқырмандарының ықыласына бөленді деп айта аламыз. «Жас азамат» газетінің соңғы саны 1919 жылы 3 ақпанда жарық көрді. «Айқап» журналы мен «Қазақ», «Жас азамат» газеттері жетекшілік ететін қазақ баспасөзі халықтың ұлттық сана-сезімін оятып, халықтың жүрегіне жасампаздық күш пен жігер сеуіп, ұлт-азаттық идеясының туына айналды.

Қазақ баспа сөзінің тарихында «Жас азамат» газеті өзінің бағыт-бағдарын айнытпай айқындап, ұлттық рухты көтеріп, халық ағарту миссиясын орындады.