Шоқан публицистті танимыз ба?
Ағартушылық пен ғылымға сіңірген еңбегі үшін ғылыми мақалалары арқылы ғалым-публицист ретінде Шоқан Уәлиханов көпшілікке таныс. Ал журналист-публицист ретінде ше? Бекхожин арқылы Уалихановтың бұл қыры да айқындалды. ;;;Шоқанның өмірге келген көзқарасы, ұстанымдары мен пайымы оның мақалаларда айқын көрінді. Шоқан – реалист. Бұл, ертеңі белгісіз сол; заманда өте маңызды деп білемін.Ол үлкен империя құрамында дүниеге келіп, біртұтас,тамыры бір мемлекет деп қабылдады. Қоғам үшін қызмет етіп, жақсартуға тырысты. Оны Шоқан бай-бағлан, ченовниктерді сынап жазғанынан байқауға болады .; Патша үкіметінің де, қазағының да қатесін меңзей алатын. Ғылымның адамы ғой, тек нақты фактпен сөйлейтін.Осы тұста; оны бейтарап журналист ретінде көре алдым. ;;;;Әскери өмір де оны публицистикаға бейімдеді деп ойлаймын. Жазуында жүйелілік пен нақтылық байқадым.; Шоқанды оптимист деп суреттей аламын. Патша үкіметінің қатаң езгісінен көз ашпай, қарсы шығып жатқан халық үшін мәдени-ағартушылық даму; жағынан Ресейге қосылу өте маңызды және пайдалы екендігін байқады.Әрі өз халқы үшін осыны тиімді пайдаланды.;; ;;;Шоқан білім алып, зайырлы қоғаммен дос болуы; оның таным көкжиегін де, мүмкіндіктерін де кеңейтті. Танымының кеңейгеніне; Петербургқа сапарынан әсерінен байқадым. . Революцияшыл-демократияық бағытты ұстануы, "Сот реформасы туралы"мақаласындағы пікір-сыны бұған дәлел. Қазір мен либералдарды қолдаймын. Бірақ, Уалиханов сияқты тез өзгерістерді қалайтын әскери адам, сол заманның саяси қалыптасқан публицисті, демократы болсам, мен де революцияшыл-демократиялық бағытта болар едім деп ойлаймын. Меніңше,; бұл сол кезең үшін ең ұтымды бағыт еді. Себебі, Шоқан-мықты аналитик. Жоғарыда мүмкіндігінің кеңейді дегенім. Ықпалды достары арқылы халыққа да көмектеседі.; Мысалы, 1858 жылы Герценнің "Колоколында" тең құқылық жайында айта отырып,; патша үкіметінің қазақ халқына жендеттік әрекетін әлемге жария етеді. Тіпті хаттарында қиындықтарды бөлісіп, жолдастарынан қолдау сұрауы көріс табады. ;;;;;Уалихановтың әйелдер теңдігі мен адам құқығын бұзатын еріксіз әмеңгерлікті сынап жазғанына қарап, мен оның әділеті мен парасатына таң болдым.Тіл үшін бас кесілетін заман ғой.; Халқымызды надан деп атағанымен , батыста енді белең алып келе жатқан гендрлік теңдікті құптайтын сол феминисттік көз- қарастың Шоқан елімізде негізін салушылардың бірі дер едім.;;; ;;;;;;;Осының барлығы,; тіпті,; материалдарын орыс тілінде жазудың өзі,; Шоқан жаһандану мен жаңашылдыққа ашық екендігін,; қазақ халқының әлемдік қоғамда орын алғанын қалағанын көре алдым. ;;;;;;Сонымен,; бойына осыншама қасиетті жинаған,; жазбаларында терең мән мен мағына бар , пікір бар адам – нағыз публицист . Ол – Шоқан Шығысұлы Уалиханов.
