Б.Момышұлы «Ұшқан ұя» әңгімесіндегі кейіпкерлер әлемі

Оқушылардың көпшілігі орындай алады: Шығармадағы кейіпкерлерді сомдауда тура және жанама мінездеулерге

дәлелді мысал келтіре алады.

Кейбір оқушылар орындай алады: Кейіпкерлер мінездеулерін шынайы өмірмен байланыстыра алады.

ü  Шығармадағы кейіпкерлерге жанама мінездеу бере алады.

біледі.

Қызығушылықты ояту

3 минут

Өткен білімді еске түсіру

4 минут

1.Оқушылармен амандасу, түгендеу.

2.Ынтымақтастық атмосферасын қалыптастыру.

Оқушыларға көркем шығарма кейіпкерлері жазылған қиынды қағаздар үлестіреді.

Сол кейіпкерлер бойынша 3 топқа бөледі.

І топ – «Аналар»

ІІ топ – «Аталар»

ІІІ топ – «Туыстар»

Үй тапсырмасын сұрау:

«Таза тақта» әдісі бойынша тақтадағы стикерлерге бірнеше сұрақтар жазып, іліп қояды және оқушылардан жауап алады.

Бүгінгі тақырыпқа қатысты кейіпкерлерді таңдап алып, ұяны құрастырады.

Оқушылар сұрақтарға жауап беру арқылы үй тапсырмасын қайталайды.

1/ Қалай ойлайсың, шығарма неліктен «Ұшқан ұя» деп аталған?

2/  Шығармада жазушы өмірінің қай кезеңі суреттеледі?

3/  «Ұшқан ұя» ұлағаты дегенді қалай түсінесің?

4/ Отбасы өнегесінің бала тәрбиесіндегі орны қандай?

5/  Шығарманың тақырыбы мен идеясы қандай?

ҚБ «Смайликтер»

Қима қағаз

Жаңа білім

10 минут

Тыңдалым тапсырмасы

(аудиожазба)

Мәтінді мұқият тыңдайды.

https://youtu.be/Z3SPqq3n4Wk

Ø  Тура және жанама мінездеу туралы өз білгендерін ортаға салады.

Мәтінді үнтаспадан тыңдап, ақпараттарды есінде сақтайды.

Видео-аудио, электронды құралдар

5 минут

Ширату жаттығуы:

2 минут

Жеке жұмыс:

4 минут

Дәптермен жұмыс:

10 минут

Бекіту:

2 минут

Үйге тапсырма:

2 минут

Кері байланыс:

3 минут

Өзіңізді тексер:

«Иә», «Жоқ» әдісі.

Бүгінгі өтілген тақырыпқа  қатысты бірнеше кейіпкердің есімін дауыстап атайды. Оқушы жауабының дұрыс-бұрыстығын қадағалайды.

Ø  Бала Бауыржан.

Ø  Бақытсыз Жамал.

Ø  Атасы Имаш.

Ø  Әкесі Момыш.

Ø  Ғали – оқымысты.

Ø  Әкесі Момыш оқып- тоқыған адам.

Ø  Қызтумас әже.

2-тапсырма. «Артығын тап» әдісі. Мәтіндегі үзінділерден артығын алып тастап, тура және жанама мінездеулерді табыңыз.

Мәтіндегі үзінділер:

– Әжемнің аты Қызтумас еді. Қартайғанда сары кемпір       атанған. Жарықтық аса ажарлы, ақ дидарлы кісі екен. Ондай ару ол кезде ел арасында некен-саяқ. «Ұл біткеннің бәрі қазанның түп күйесіндей әкесіне тартып аққұбаша ажарлы шықты деп отыратын еді, жарықтық. Әжем өзінің ұлдарына өңшең аққұбаша аруларды айттыруға ынтық болған. Соның кесірінен менің әкем Момыш отыз үш жасына дейін салт басты, сабау қамшылы жүріпті.

– Әкемнің кенже інісі мені оң алақанына тік тұрғызып алып, алты қанат үйдің ортасында арлы-берлі жүріп алды. Мен болсам зәре құтым қалмай қорықсам да, тіземді бүкпей қаздиып тұра беріппін. Көкем «Қаз, Қаз» деп өзімен-өзі. Атамның ескі түлкі тымағына отырғызып, мені керегеге іліп қойған да сол көкем ғой. Өзі киізге жайғасып алып, ұзақ уақыт әуестікпен     әурелеп еді.

-Әкем содан айтыс қуып, әндетіп жүре-жүре отыз үш жасында Байтана руынан Әбдірахманның Рәзия атты қызына үйленіпті. Ол менің шешем еді. Ол кісі мен үш жасқа толар-толмаста қайтыс болған. Анамның қандай кісі болғанын тек әжем мен әкемнің әңгімелерінен ғана білемін.

3-тапсырма. Жазылым.

Үзіндідегі бата беру дәстүрі туралы не білесіз? Имаш атаның берген батасының мәніне үңіліп, өз ойыңызды түйіндеп жазыңыз?

Өзіңізді тексеріңіз!

Бата беру халқымыздың ежелден келе жатқан қасиетті дәстүрлерінің бірі. Ақ тілек айту, жылы пейіл – ықылас білдіру, шын жүрегінен шыққан лебізді жеткізу – ата-бабаларымыздың өсиетнамасы, адамгершілік аманаты. «Бата – сөздің анасы», «Атаңнан бота қалмаса да, бата қалсын» – деген сөздер тегін емес. Шығарманың көркемдік – идеясы да осы қазақ халқы ұрпақтарының ата мен әженің тәрбиесімен, бата  тілегімен өсіп-өркендейтінін көрсетуінде жатыр. Имаш ақсақалдың да ауылдың небір аузы дуалы ақсақалдарын жинап балаға бата сұрауы жақсы ниет, тілектің қабыл болатынына сенгендіктен.  Дүниеге жаңа келген нәресте Бауыржанға Имаш атасының берген батасы қабыл болып, тұла бойына толығымен дарыды деп айтуға болады.

Елінің тірегі  зор еді –

Шырағы болсын құлыным.

Ата тілегі оң еді –

Құмары болсын, құлыным.

Бұл жер  батырлар  төрі еді –

Сыңары болсын құлыным – деген осы алғашқы Имаш атасының батасы Бауыржан Момышұлы өміріне өнеге болды. Шындығында, батырлық жазушының тал бесігінен бастау алды. Кейін Бауыржан атасы армандағандай, елінің шырағы, батырлардың жалғасы болды.Ұлы тұлға  өз өмірінде осы ата тілегінің бәрін түгел іске асырды десек те болады.

«Сұрақ – жауап» әдісі.

1.      Тура мінездеу дегеніміз не?

2.      Жанама мінездеу дегенді қалай түсіндіңіз?

3.      Шығармадан қандай ұлттық көріністі байқадыңыз?

«Ұшқан ұя» повесі бойынша түсінгеніңізді саралай отырып, әдеби эссе жазыңыз

«Табыс ағашы» әдісі.

Түрлі-түсті стикерлер беріледі.

Мәтінді тыңдайды, тақтада берілген кесте бойынша кейіпкерлерге берілген мінездемені сәкестендіреді.

Дескриптор

Білім алушы:

-Кейіпкерлер образын түсініп оқиды;

-Кейіпкерлердің есімі мен образдарын сәйкестендіреді.

Оқушылар өз жауаптарының дұрыс-бұрыстығын тексереді.

Оқушылар мұғалімді мұқият тыңдай отырып бүгінгі өтілген тақырыпқа  қатысты сөздер айтылса «иә» деп қол көтереді, тақырыпқа сай емес болса «жоқ» деп жауап береді.

Оқушылар берілген үзінділердің артығын алып тастап, жанама және тура мінездеуге жататынын атап көрсетеді.

Дескриптор

Білім алушы:

-Үзіндіні оқып, артығын алып тастайды;

-Тура және жанама мінездеулерді табады.

Оқушылар берілген үзіндіні негізге ала отырып өз ойларын дәптерге жазады.

Дескриптор

Білім алушы:

-Үзіндіні түсініп оқиды;

– Бата беру дәстүрі туралы білгенін жазады

– Батаның мәніне үңіліп, өз ойын түйіндеп жазады.

Оқушылар сабақта не құнды, не қызық, не қиын болғандығы туралы жазып, «Табыс ағашына» орналастырады.

«Бас бармақ» әдісі

ҚБ

«3 шапалақ» әдісі

Орташа жауап – 1 шапалақ;

Толықтыруды қажет етеді – 2 шапалақ;

Толық жауап – 3 шапалақ.

ҚБ «Смайликтер»

ҚБ

«3 шапалақ» әдісі

Орташа жауап – 1 шапалақ;

Толықтыруды қажет етеді – 2 шапалақ;

Толық жауап – 3 шапалақ.

Қазақ әдебиеті

8-сынып

«Табыс» ағашы, стикерлер