Музыка және бостандық

Аннотация: Музыка-Бостандық саласын жүзеге асыру. Ол адамға өзін-өзі ұстауға, өзінің жеке басын бейнелеуге мүмкіндік береді. Музыка адамға таңдау еркіндігін береді, бұл оның рухани өмір саласындағы жеке басымдықтарын жаңартудан тұрады. Музыка еркіндігі-оның шығармашылық табиғатының көрінісі.

Түйін сөздер: музыка; Бостандық; шығармашылық.

АННОТАЦИЯ. Музыка представляет собой реализацию сферы свободы. Она дает человеку возможность оставаться самим собой, воплощать свою индивидуальность. Музыка предоставляет человеку свободу выбора, которая состоит в актуализации его личных приоритетов в области духовной жизни. Свобода музыки есть проявление ее творческой природы.

Ключевые слова: музыка; свобода; творчество.

ABSTRACT:Music is a embodying of freedom. Its give the possibility man to preserve his self-consciences, personality. Music gives to man freedom to choice, which actuality his personal choices in spiritual life. Freedom of music is a development her creative nature.

Keywords: music; freedom; creation.

Бостандық-шығармашылық тұлғаның өнімді іс-әрекетінің қажетті шарты. Рух өмірінде адам бостандыққа жетеді. “Рух, — деп санайды Гегель, – тек өзімен бірге тұрады, сондықтан еркін, өйткені еркіндік дәл өзінің басқа адамында болу, тек өзіне тәуелді болу, өзін анықтау” . “Тек Бостандық атмосферасында өркендей алатын” өнер  адамға өзін-өзі ұстауға мүмкіндік береді. Өнер үшін еркіндіктің көрінісі тек өзінің имманентті заңдарына бағынатын ерекше, ерекше құбылысты құрудан тұрады. Суретші бостандықты әлемге ерекше көзқараспен, реципиент — осы көзқарасқа жауап берудің бірегейлігінде жүзеге асырады. Автор мен реципиент арасындағы рухани қарым-қатынастың бір түрі ретінде өнер туындысындағы диалогтық жағдай шығарманы жасаушының да, оны қабылдайтын адамның да шығармашылық потенциалын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Суретшінің туындысының маңыздылығы оның реципиентке өзінің жеке басын ашуға қаншалықты толық мүмкіндік беретіндігінде. Өнерді түсінудің және одан ләззат алу қабілетінің түпкі мәні-бұл рухани актілер адамның ішкі әлемін жақсартуға бағытталған. Осының арқасында суретшінің бостандығы басқа адамдардың шығармашылық қызметінде резонанс тудырады. Мәдениет, рухани құндылықтарды құру мен жұмыс істеудің бұл саласы қандай да бір имперсоналды бастама, “біртұтас тұлға” ретінде көрінеді (Вл. Соловьев). Шығарманы жасай отырып, суретші осы біртұтас рухтан алады, идеяларды, бейнелерді, формаларды, даму әдістерін және т.б. қолдануда көрінетін өткеннің жетістіктеріне сүйенеді. суретшінің жеке көзқарасы мұндай көркемдік ақпаратты ерекше етеді, онда адамның рухани өміріне тән жеке және жалпыға ортақ қатынастар көрінеді. Тыңдаушының еркіндігі оның көркемдік, музыкалық ақпаратты таңдауында көрінеді, бұл оның болмысқа деген жеке көзқарасының белгісі ретінде қызмет етеді және оның болмысты түсінуі мен қабылдауында негізгі болатын құндылық бағдарларын сипаттайды. Музыканы қабылдау тек музыкалық ақпараттың тәжірибесін ғана емес, сонымен бірге мазмұнның терең қабатын құрайтын рухани құндылықтарды да қамтиды. Музыка бөлігі болып табылатын адамның болмысының мәдени кеңістігі адамның барлық рухани әрекеттерін біріктіретін жалпыға ортақ рух болып табылады. Бұл үнемі қаралатын және адамдардың көптеген ұрпақтары шабыт алатын жаратылыстың қайнар көзі. Музыка адамзаттың әлеуметтік-мәдени жадын сақтайды, оны әр мәдени адамға таныстыру қажет. Музыка болып табылатын мәдени байлықты игеру адам үшін оның құндылықтарымен таныстыру мүмкіндігінде көрінетін еркіндік табуды білдіреді. Музыкамен қарым-қатынас шиеленісті тудыратын және “адамды әдеттегі уақыттан алшақтататын” ерекше шығармашылық жағдай туғызады . Тарихи кезеңнен бастап трансцендентальды, адам өзінің биологиялық қажеттілігін “тек физикалық репродукциямен қанағаттандыра алмайтын” тіршілік иесі ретінде жүзеге асырады . Әдеттегіден тыс басқа нәрсеге ұмтылу кезінде адам өзінің трансцендентальды табиғатын жүзеге асырады. Ежелгі дәуірден бастап Музыка-бұл ғаламның Жаратушы бөлігі ретінде сезінуге көмектесетін шектен тыс жетістікке жетудің тәсілі. Трансцендентация жағдайында адам өзінің табиғи берілуінен асып түседі және трансцендентке деген алғашқы ұмтылысты білдіретін өзінің қатысу шекараларын итермелейді. Абсолютпен корреляция, оған деген құштарлық адамда ойшылдар әрқашан оның табиғатының құдайлығының көрінісі ретінде қарастырған. Адамға туылған кезде берілгеніне қарамастан, адам өзінің бостандығын үнемі жеңіп отыруы керек. Тыйымдардың тығыз шеңберінен шығуға деген ұмтылыс адамның бүкіл өміріне енеді. Музыка адамға күнделікті өмірден алшақтап, мәңгілік және Мәңгілік туралы ойлауға мүмкіндік береді. Музыкаға еніп, адам күнделікті өмірдің ұсақ-түйегінен босатылады, бұл оның күшін елеусіз мәселелерді шешуге жұмсауға мәжбүр етеді. Музыкаға қол тигізу арқылы адам мәңгіліктің өзіне, болмыстың метафизикалық негіздеріне қол тигізеді. Сұлулықтың “тартымдылық өрісінде” бола отырып, ол қарапайым санадан асып, даналыққа ие болу үшін басқа категориялармен ойлана бастайды. Бұл процесс адамға еркіндікке жету сияқты қажетті “рухтың ұшуын” береді. Жаратушы өзінің табиғаты бойынша эмпирикалық әлемнің, өмір сүру әлемінің қажеттілігінен емес, жоғары әлемнің, арман әлемінің қажеттілігінен туындаған идеалды жоспарды жүзеге асыратын еркін жаратылыс. Суретшінің шынайы бостандығы-ол әрқашан өзінің шығармашылық принциптеріне адал болып қалады және барлық жағдайларды өзінің данышпанының талаптарына бағындырады. Бұл шынайы өнердің белгісі болып табылатын шынайылықты тудырады. Суретші жасаған рухани актілер тек субъективті субстанция болуды тоқтатады, объективті мәнге ие болады және басқа адамдардың рухани өмірінің қайнар көзіне айналады. Өнердің трансцендентальды мәні мынада: рухани құндылықтың мағынасына ие бола отырып, шығарма бір кездері суретшінің өзі жаратылыстың қайнар көзі болған әмбебап рухтың бір бөлігіне айналады. Дидактизмнің болмауы музыка құндылықтарына қосымша тартымдылық береді. Бұл тыңдаушыға оның даралығы жүзеге асырылатын таңдау мүмкіндігін береді. Музыка мазмұнының байлығы таңдауды іс жүзінде шексіз етуге мүмкіндік береді. Адамның өзі музыканың рухани байлығын бағалап, өзіне қазіргі уақытта оның рухани мәні үшін маңызды болып көрінетін нәрсені таңдауы керек. Ойлы тыңдаушы әрқашан ұлы музыкадан ол үшін құнды нәрсені табады. Музыка-бұл эмпирикалық әлемге мәжбүрлеу мен тәуелділік жоқ Бостандық патшалығы. Барлық қарапайым және таныс нәрселерден мүмкіндігінше алыс, ол бізді жоғары Білімге қосылуға мүмкіндік беретін өте эмпирикалық категориялар саласына енгізеді. “Музыкалық тілдің тереңдігіне сүңгу”, а. в. Лукьяновтың пікірінше, “трансцендентальды саладағы серпілісті білдіреді” . Музыканың абстрактілі болуы суретшінің шығармашылық көзқарасын жүзеге асыруда үлкен мүмкіндіктер ашады. Музыка, күнделікті болмыс шындығымен тікелей ұқсастықтардың болмауымен, көптеген ұлы музыканттарға өздеріне адал болуға және өздерінің шығармашылық және азаматтық ұстанымдарын батыл бекітуге мүмкіндік берді. Музыкада адам рухының өмірі оның динамикасында жатыр. Бұл адамның ішкі әлемінің ең нәзік және қол жетпейтін рухани қозғалыстарын ашуға, оның тұрақсыздығын, қорқынышын көрсетуге қабілетті музыка. Музыкада адамның экзистенциясы ашылады, өйткені ол оған ең жақын нәрсені, сөзбен жеткізу мүмкін емес нәрсені салады. Музыка элементіне еніп, адам өз өміріндегі ең маңызды нәрсені — өзін-өзі тануды шешеді . Өз жанын білуден бастап, ол өзін-өзі жүзеге асыруға, жер бетінде не үшін бар екеніне барады. Өзін-өзі жүзеге асыру мәселесін шеше отырып, адам өзінің өмір сүруін ақтайды, өзінің болмысын ақтайды. Адам бойындағы шығармашылық принципті аша отырып, музыка “адамның жеке идеясы пайда болатын” “бақытты сәттердің” тууына ықпал етеді , адам ерекше болмыс ретінде ашылған кезде. Музыка абстрактілік пен имидждің сезімталдығының үйлесімімен ерекше. Бұл оның антропологиялық табиғатын көрсетеді, онда дене мен рухани тығыз байланысты. С. Левицкий дұрыс атап өткендей, “тұлға рух емес, психофизикалық өмірде рухтың көрінісі” . Адам өз денесін рухтың өкілі етуі керек, бұл жағдайда ол адамзат үнемі ұмтылған үйлесімділікке жетеді . Үйлесімділік рух бостандығының көрінісіне айналады.

Тарихи тұрғыдан адамзат рухының ең биік белестерін бейнелейтін адамзаттың рухани өмірінің саласы ретінде қалыптасқан музыкада Бостандық жақсылық пен сұлулықпен бірге болмыстың ең жоғары құндылықтарының бірі ретінде әрекет етеді.

Әдебиеттер тізімі:

1.Бахтизина Д.И. Музыка в гармонии мира. Уфа: изд-во БГПУ, 2012. — 160 с.

2.Гартман Н. Эстетика. Киев: Ника-Центр, 2004. — 480 с.

3.Гегель Г.В.Ф. Энциклопедия философских наук. Наука логики. М.: Мысль, 1975. — 452 с.

4.Левицкий С.А. Свобода и ответственность. М.: Посев,2003. — 464 с.

5.Лотман Ю.М. Культура и взрыв// Лотман Ю.М. Семиосфера. СПб.: Искусство СПБ, 2010. — С. 12—148.

6.Лукьянов А.В. Трансцендентальное в морали. Уфа: РИЦ БашГУ, 2009. — 284 с.

7.Хюбнер Б. Смысл в бес-СМЫСЛЕННОЕ время: метафизические расчеты, просчеты и сведение счетов. Мн.: Экономпресс, 2006. — 384 с.