«BBC-жаңалық жаршысы»

Орындaғaн:Журнaлистикa 211(4)-1 студенті Базылханов Нурмуханбет
Қaбылдaғaн: Aкaдемиялық жaзылым
пәнінің оқытушысы A.Кaршигaевa

Aлмaты
2022
Aңдaтпa: Мaқaлaдa BBC жаңалықтар порталының әлемдік деңгейдегі дәрежеге қалай жеткендігі және бейсауат салалардағы лаулаған оттай актуалды болып жатқан, өзектілігін жоғалтпаған тақырыптар,қоғамға пайдасы тиер ақпараттар мен ұтырлы өзгерістер туралы сөз қозғалады. Қозғaлып отырғaн тaқырып, әлемдік масс-медиадағы №1 жаңалықтар порталы болғандықтан,оның ішіндегі тақырыптар мен жаңалықтарды көретін қырағы көз, ұғатын сарабдал сана болса болғаны.
Тірек сөздер: портал, масс-медиа, БАҚ, арна, хабар тарату, BBC, лицензия, жаңалықтар, корпорация, цензура, ақпараттық ұйым.

Aннотaция: В статье рассказывается о том, как новостной портал BBC достиг мирового уровня и о том, что происходит в самых актуальных сферах, не потерявших актуальности, о пользе для общества и полезных изменениях. Моя тема о новостном портале, который является №1 в мировых масс-медии.
Ключевые словa: портал, масс-медиа,СМИ, канал, вещание, BBC, лицензия, новости, корпорация, цензура, информационная организация.

Annotation: The article tells about how the BBC news portal has reached a world-class level and about what is happening in the most relevant areas that have not lost relevance, about the benefits for society and useful changes. Since the moving topic is the no. №1 news portal in the world’s mass media, there is a keen eye, an understanding balanced consciousness that sees topics and news.
Keywords: portal, mass-media, media, channel, broadcasting, BBC, license, news, corporation, censorship, information organization.

«BBC-жаңалық жаршысы»

Британдық хабар тарату корпорациясы (BBC) – әлемдегі ең ірі хабар тарату корпорациясы. 1922 жылы негізі қаланған ол – бағдарламалар мен ақпараттық қызметтерді шығарады, теледидарда, радиода және Интернетте хабар таратады. BBC миссиясы – ақпараттандыру, оқыту және көңіл көтеру. Оның ұраны: «Ел елге бейбітшілік тілейді». Оның қаржыландыруы негізінен үкімет белгілеген телевидение лицензиясының алымдары арқылы жүзеге асырылса да, BBC өз жарғысында саяси және коммерциялық ықпалдан бос болуы туралы ережеге сүйене отырып, тәуелсіз жұмыс істейді. Пайда емес, сапасы жағынан ең болмағанда өзінің алғашқы дамуында мотивацияланған BBC өзінің бейтарап және теңгерімді репортаждары үшін мақталған әлемдегі ең беделді жаңалықтар көзіне айналды. BBC-дің лицензиялық алымдардан түсетін кірісіне байланысты бәсекелестік қиынға соғады деген шағымдарға, сондай-ақ біржақтылық туралы шағымдарға негізделген сынның артуы BBC-ді кіріс алудың жаңа әдістерін әзірлеуге, жаңа таратуды қамтамасыз ету үшін цифрлық және интерактивті медианы пайдалануға әкелді. Модальділіктер, сондай-ақ сапалы хабар таратуға жаңа міндеттемелер туғызды. Бұл жетістіктер ВВС-дің жиырма бірінші ғасырдағы медиа аренада маңызды рөл атқаратынына, барған сайын жаһанданған қоғамда үлкен жауапкершілік позициясына сендіреді.[6]
Түпнұсқалық «British Broadcasting Company» 1922 жылы әртүрлі жеке фирмалар арқылы эксперименттік радио қызметтерін тарату үшін құрылған. Оның алғашқы берілуі сол жылдың 14 қарашасында болды. Джон Рейт бас менеджері болған компания 1927 жылы Корольдік жарғыға ие болып, жеке меншік болуды тоқтатқан кезде Британдық хабар тарату корпорациясына айналды. Ол 1932 жылы тәжірибелік телехабар таратуды бастады, 1936 жылы тұрақты қызметке айналған BBC – теледидар қызметі деп атала бастады. Отандық аудитория ВВС-ді «жаңалық жаршысы» деп атайды. Көзқарас Джон Рейт басшылық еткен алғашқы күндерден басталады.
Екінші дүниежүзілік соғысқа байланысты 1939 жылдың 1 қыркүйегінен 1946 жылдың 7 маусымына дейін телехабар тарату тоқтатылды. BBC үшін бәсекелестік алғаш рет 1955 жылы коммерциялық және тәуелсіз ITV (тәуелсіз теледидар) арқылы енгізілді. BBC 1964 жылы екінші телеарнаны (BBC 2) енгізді, ол BBC 1 арнасының атын өзгертті. BBC 2 1967 жылдың 1 шілдесінен бастап түрлі-түсті таратылды және оған 1969 жылдың 15 қарашасында BBC 1 және ITV қосылды. 1980 жылдардағы Ұлыбританияның телерадио нарығын реттеуден кейін BBC коммерциялық сектордың (және жарнама беруші қаржыландыратын 4-арнаның қоғамдық қызмет көрсетуші), әсіресе спутниктік телевидение, кабельдік телевидение және цифрлық телевидение қызметтеріндегі бәсекелестігінің артуына тап болды.[4] BBC зерттеу бөлімі хабар тарату және жазу техникасын әзірлеуде үлкен рөл атқарды. Алғашқы күндері ол акустика, бағдарлама деңгейін өлшеу және шуды өлшеу бойынша маңызды зерттеулер жүргізді және әсіресе Британ империясында тез таралатын стандарттарды белгіледі. Осыған байланысты ол көптеген салаларда жетіспейтін рөлді толтырды, өйткені ол пайдаға емес, сапаға ұмтылды.
BBC-ті қаржыландырудың негізгі құралы – телевидение лицензиясының алымдары. Мұндай лицензия Ұлыбританияда хабар тарататын теледидар қабылдағышын басқару үшін қажет (1947 жылғы Сымсыз байланыс және телеграф туралы заңға сәйкес).[1] Теледидар лицензиясының құнын (2006 жылғы жағдай бойынша айына шамамен 11 фунт стерлинг) үкімет белгілейді және қылмыстық заңмен орындалады, бірақ кіріс жеке жиналады және BBC-ге жеткенге дейін мемлекет арқылы өтпейді, сондықтан ол BBC-ді «мемлекеттік» хабар таратушы деп атау дұрыс емес. Коммерциялық кәсіпорындардан және оның бағдарламалар каталогын шетелде сатудан түсетін кіріс жиырма бірінші ғасырдың басында айтарлықтай өсті. 2005 жылғы жылдық есебіне сәйкес, BBC кірісін келесідей бөлуге болады: £2 940,3 млн лицензиялық алымдар тұтынушылардан жиналды. BBC Commercial Businesses компаниясынан £624,3 млн, £247,2 миллион Дүниежүзілік қызметтен, оның 225,1 миллион фунт стерлингі гранттардан (негізінен Сыртқы істер және Достастық министрлігі қаржыландырады), 16,7 миллион фунт стерлинг жазылымдардан және 5,4 миллион фунт стерлинг басқа көздерден. £23,5 млн басқа кірістерден, мысалы, шетелдегі хабар таратушыларға мазмұн беру және концерттік билеттерді сату.[5]
BBC-нің көптеген қызметтерінің ішінде отандық радио және теледидар станциялары бар. Оның толық меншігіндегі коммерциялық еншілес компаниялары басқа бірқатар хабар тарату қызметтерін, атап айтқанда, UKTV арналарын, Discovery арналарының кейбірін және Ұлыбританиядағы спутниктік және кабельдік қызметте қолжетімді бірнеше басқа қызметтерді бірлесіп басқарады. Сондай-ақ, BBC-де Ұлыбританияда көптеген хабар таратуға жатпайтын кәсіпорындар бар, соның ішінде кітаптар мен журналдарды басып шығару (BBC Books) және BBC Multimedia ұсынатын мультимедиялық өндіріс қызметтері (DVD, CD, компьютерлік ойындар). Олар негізінен BBC Worldwide Ltd компаниясына тиесілі және сол жобаларды басқарады. Одан түскен пайда бағдарламаны жасауды субсидиялау үшін корпорацияға қайтарылады. BBC-де Америка Құрама Штаттарына, Канадаға және басқа елдерге қызмет көрсететін спутниктік және кабельдік хабар тарататын бірлескен кәсіпорындар бар. Сонымен қатар, BBC дүниежүзілік хабар тарату қызметтерін (әсіресе, радио) Сыртқы істер және Достастық министрлігімен ынтымақтастықта және солардың кейбіреулерін қаржыландырады. 2005 жылы BBC шығыс еуропалық тілдердегі радиохабарларын айтарлықтай қысқартып, ресурстарды 2007 жылы іске қосылатын Таяу Шығыстағы араб тіліндегі жаңа спутниктік телехабар тарату станциясына (радио және онлайн контентті қоса алғанда) бағыттайтынын жариялады.[2] Сондай-ақ, Сыртқы істер және Достастық министрлігімен бірге бүкіл әлем бойынша радио, теледидар, баспасөз және интернетті бақылайтын BBC Monitoring болып табылады. 1955 жылы ITV, ал кейін 1973 жылы Тәуелсіз Радио енгізілгенге дейін BBC хабар таратуға монополияға ие болды. Жақында британдық телехабар тарату нарығын дерегуляциялау аналогтық кабельдік телевидение мен спутниктік хабар таратуды, ал кейінірек сандық жерсеріктік, сандық кабельдік және цифрлық эфирлік теледидарды (DTT) шығарды. Бүгінде BBC барлық дерлік бұқаралық ақпарат құралдарында хабар таратады және «bbb.co.uk» интернет қызметін басқарады.
BBC өз жарғысында саяси және коммерциялық ықпалдан азат болуы керек және тек өз көрермендері мен тыңдаушыларына жауап беруі керек. Соған қарамастан, кейде BBC-дің саяси объективтілігіне бұқара халық күмәнданады. Мысалы, The Daily Telegraph (2005 жылғы 3 тамызда) кеңестік КГБ-ның дефекторы Олег Гордиевскийдің «Қызыл қызмет» деп аталатын хатын жариялады. Бұл тақырып бойынша кітаптар жазылды, бірақ сирек адамдар бейтарап түрде жазады. Соның ішінде В.Дж.Уэсттің «Сатқындық жасағандар ақиқаты» және Ричард Диконның «Шындық бұрмалары» сияқты ВВС-ге қарсы шығармалар кездеседі. BBC үнемі үкімет тарапынан оппозицияны жақтады, ал оппозиция үкіметті жақтады деп айыптайды. Сол сияқты соғыс кезінде BBC-ді Ұлыбритания үкіметі немесе британдық әскери науқандардың күшті жақтаушылары жаудың көзқарасына тым жанашырлық танытты деп жиі айыптайды. Бұл 1991 жылы бірінші Парсы шығанағы соғысы кезінде «Бағдад хабар тарату корпорациясы» деген сатиралық атауды тудырды. Керісінше, Біріккен Корольдікте өзін-өзі құруға қарсы деп санайтын немесе шетелдік соғыстарға қарсы шыққандардың кейбірі BBC-ді құрылымды жақтайды немесе «соғысқа қарсы» дауыстарды таратудан бас тартты деп айыптады. Кейбіреулер BBC-ге қарсы ойлау ағымы саяси спектрдің көптеген бөліктерінде бар және BBC-дің теориялық көптеген көзқарастар мен пікірлерді тарататындықтан, адамдар көргісі келетін біржақтылықты көреді деп санайды. Бұл аргумент BBC жиі даудағы барлық пікірлерді біржақты деп айыптайтындығымен расталады.
АҚШ-тағы кейбір үкіметті жақтаушылар, әсіресе Буш әкімшілігіне жақын адамдар, BBC News-ті американдыққа қарсы көзқараста деп айыптады. BBC News тілшілері мен хабарларына жақында және бұрын да бірнеше елде, ең алдымен, билеуші ​​үкіметке қолайсыз болған репортаждар үшін тыйым салынды. Мысалы, оның тілшілеріне Оңтүстік Африканың бұрынғы апартеид режимі тыйым салған. BBC-ге Зимбабведегі Роберт Мугабе әкімшілігі тыйым салды. Оның үкіметі алдымен оның хабарын цензуралауға тырысты, кейін оны «террористік ұйым» деп айыптады. Басқа мысалдарға Қытай, Шри-Ланка және Пәкістан жатады. [7]
BBC-де бес ірі ұлттық станция бар: BBC Radio 1 («жаңа музыкадағы ең жақсы»), BBC Radio 2 (Ұлыбританияның ең көп тыңдалатын радиостанциясы, апта сайынғы 13,7 миллион тыңдаушы), BBC Radio 3 (мамандардың қызығушылығын тудыратын музыка саласы: классикалық, әлем, өнер, драма және джаз), BBC Radio 4 (ағымдағы оқиғалар, драма және комедия) және BBC Radio 5 Live және Radio 5 Live SportXL (24 сағаттық жаңалықтар, спорт және әңгіме). Сондай-ақ Англия мен Канал аралдарында әңгіме, жаңалықтар мен музыка аралас жергілікті станциялар желісі (мысалы, BBC Hereford және Worcester, BBC Radio Jersey және BBC London), сондай-ақ BBC Radio Wales, BBC ұлттық станциялары бар. Cymru радиосы (уэль тілінде), BBC Radio Scotland, BBC Radio nan Gaidheal (шотланд тілінде), BBC Radio Ulster және BBC Radio Foyle. BBC BBC Five Live Sports Extra (қосымша оқиғаларды қамту үшін Five Live бағдарламасының серіктесі), BBC 1Xtra (қара, қалалық және евельдік музыка үшін), BBC 6 Music (музыканың балама жанрлары) арқылы сандық радиохабар таратудың алдыңғы қатарында болды. ), BBC 7 (комедия, драма және балаларға арналған шоулар), BBC Asian Network (Азиялық әңгіме, музыка және көптеген азиялық тілдердегі жаңалықтар) және BBC World Service.[3] Дүние жүзіндегі аудитория үшін BBC Сыртқы істер министрлігі қаржыландыратын BBC Дүниежүзілік қызметін шығарады. Ол бүкіл әлем бойынша қысқа толқынды радиода және Ұлыбританиядағы DAB Digital Radio арқылы таратылады. Дүниежүзілік қызметті дүние жүзіндегі 139 астанада алуға болады және дүние жүзіндегі 140 миллионнан астам тыңдаушы үшін жаңалықтар мен ақпараттық бағдарламалардың негізгі көзі болып табылады. Қызмет қазіргі уақытта 43 тілде және диалектіде (ағылшын тілін қоса алғанда) хабар таратады, дегенмен барлық тілдер барлық аймақтарда таратылмайды. 1943 жылдан бастап BBC сонымен қатар британдық әскерлер орналасқан елдерде хабар тарататын Британ күштерінің хабар тарату қызметіне радиобағдарламалар берді. Барлық ұлттық BBC радиостанциялары, сондай-ақ BBC Дүниежүзілік қызметі Интернет арқылы ағындық аудио пішімінде және подкастингте қолжетімді.
Саясат пен бизнестегі кейбіреулердің сынына қарамастан, BBC британдық және дүниежүзілік БАҚ-тағы маңызды күш болып қала береді. Теледидардан радиоға интернетке дейін басқа БАҚ-тың жалғасуы BBC жарғысында талап етілетіндей хабар таратудағы сапаны алға жылжытуға күш-жігері мен ұмтылысының дәлелі болып табылады. Қазақ журналистикасының деңгейі әлі күнге дейін шетелдік БАҚ корпорацияларынікіндей болмаса да, сол БАҚ құралдарындағы саясат пен қоғам ақиқатын жеткізудегі еркіндікке жетпесе де, бұл деңгейге жеткен шетелдік БАҚ көздерінің жүріп өткен жолдары бізге үлгі болары анық. Сол салынып кеткен сара жолдармен біздің де мемлекет ақырындап өз адымдарын анық басып келеді. Бұл саланың болашақтары, яғни, қазақ журналистикасының жас мамандары шындық пен еңбектің туын нық көтергенде ғана, еліміздің БАҚ деңгейі өскелі тұр!

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

«Press Release» мақаласы; авторы: W.J. Truth Betrayed; 2004 жыл, өңделген үлгісі 2008 жыл, 9 шілдеде;[1]

«Western House – The New Studios» мақаласы; «Asiamedia» баспасы; өңделген үлгісі 2008 жыл, 9 Шілде;[2]

«BBC-governors set to be scrapped» мақаласы; «Oxford University Press» жариялаған; 2005 жыл, 2 Наурыз;[3]

“Television News” мақаласы; авторы: Peter Horrocks; 2005 жыл, 6 Қазан;[4]

«Manchester Demo» мақаласы; «Guardian» баспасы; 2008 жыл, 29 Наурыз; өңделген үлгісі 2008 жыл, 9 Шілде;[5]

«Communities of Journalism: A History of American Newspapers and Their Readers (History of Communication)» кітабі; авторы: David Paul Nord; 2006 жыл, 29 Желтоқсан; «International Version – Kindle Paperwhite» баспасы;[6]

«Encyclopedia of American Journalism» кітабі; авторы: Stephen L. Vaughn; 2009 жыл, 6 Мамыр; «Routledge» баспасы.[7]