Республикалық білім порталы

Top Menu

  • Сайт ережесі. Пайдаланушылық келісім
  • Сертификат. Құрмет грамотасы. Алғыс хат

Main Menu

  • МЕКТЕП ПӘНДЕРІ
    • Бастауыш сынып
      • Сауат ашу
      • Әдебиеттік оқу
      • Дүниетану
      • Жаратылыстану
    • Қазақ тілі
    • Қазақ әдебиеті
    • Қазақстан тарихы
    • Алгебра
    • Математика
    • Физика
    • Химия
    • Геометрия
    • География
    • Информатика
    • Ағылшын тілі
    • Биология
    • Алғашқы әскери дайындық
    • Дефектология
    • Дүние жүзі тарихы
    • Құқық
    • Логопедия
    • Орыс әдебиеті
    • Мектепалды даярлық сынып
    • Орыс тілі
    • Өзін-өзі тану
    • Сынып сағаты
      • Тәрбие сағаты
    • Технология
    • Шет ел тілі
  • Колледж пәндері
  • Балабақша
  • ЖАҢАЛЫҚТАР
  • МАҚАЛА ЖАРИЯЛАУ
  • ПАЙДАЛЫ
Кіру / Тіркелу

Логин

Қош келдіңіз! Аккаунтқа кіру
Кілт сөзді ұмыттыңыз ба?
Тіркелу

Lost Password

Артқа оралу

Тіркелу

Артқа оралу
  • Сайт ережесі. Пайдаланушылық келісім
  • Сертификат. Құрмет грамотасы. Алғыс хат

logo

Header Banner

Республикалық білім порталы

  • МЕКТЕП ПӘНДЕРІ
    • Бастауыш сынып
      • Сауат ашу
      • Әдебиеттік оқу
      • Дүниетану
      • Жаратылыстану
    • Қазақ тілі
    • Қазақ әдебиеті
    • Қазақстан тарихы
    • Алгебра
    • Математика
    • Физика
    • Химия
    • Геометрия
    • География
    • Информатика
    • Ағылшын тілі
    • Биология
    • Алғашқы әскери дайындық
    • Дефектология
    • Дүние жүзі тарихы
    • Құқық
    • Логопедия
    • Орыс әдебиеті
    • Мектепалды даярлық сынып
    • Орыс тілі
    • Өзін-өзі тану
    • Сынып сағаты
      • Тәрбие сағаты
    • Технология
    • Шет ел тілі
  • Колледж пәндері
  • Балабақша
  • ЖАҢАЛЫҚТАР
  • МАҚАЛА ЖАРИЯЛАУ
  • ПАЙДАЛЫ
  • Емханаға саяхат

  • Ауа қалай ластанады?

  • Қысқы серуен

  • Профессий много на Земле

  • Профессий много на Земле

  • Бәйшешек

  • ЖАМБЫЛ ОБЛЫСЫ, РЫСҚҰЛОВ АУДАНЫ, «СҰЛУТӨР» КИНОТЕАТРЫНДА, АУДАНДЫҚ «ҰЛЫ ДАЛАНЫҢ ҰЛАНЫМЫН» АТТЫ ЖАС АҚЫНДАР БАЙҚАУЫ ӨТКІЗІЛДІ.

  • Мен қазіргі заман педагогімін

  • САЙТТА ЖӨНДЕУ ЖҰМЫСТАРЫ ЖҮРІП ЖАТЫР

  • Қазақстан-Менің Отаным

Логопедия
Home›Логопедия›Сөйлеу тілінің жалпы дамымауының ерекшеліктері және оны түзету

Сөйлеу тілінің жалпы дамымауының ерекшеліктері және оны түзету

By admin
11 марта, 2018
367
0
Share:

Джумабаева Мамик

Сөйлеу тілінің жалпы дамымауы – есту қабілеті мен зияты әдеттегідей дамыған балалардың дыбыстық, мағыналық жағына қатысты сөйлеу тілі жүйесінің барлық компоненттерінің қалыптасуының бұзылуынан  болатын әртүрлі күрделі тіл кемістіктері.

Жалпы сөйлеу тілінің дамымауын (ЖСТД) Ресейлік дефектология ғылыми зерттеу институтының Р.Е.Левина бастаған ғалым қызметкерлер (Н.А.Никашина, Г.А.Каше, Г.И.Жаренкова және т.б.) 50-60-шы жылдары мектеп жасына дейінгі және мектеп жасындағы балалардың  тіл кемістіктерін жан-жақты зерттеулердің қорытындысының нәтижесінде ғылыми тұрғыдан негіздеді.

Дыбыстарды айтуының бұзылуы, фонематикалық есту қабілетінің дамымауы, сөздік қоры мен грамматикалық сөйлем құрылымының артта қалуы жалпы сөйлеу тілі дамымаған балалардың барлығына тән кемшілік.

Сөйлеу тілінің жалпы дамымауының шығу себебі: баланың құрсақтағы және жас кезіндегі жетіліп келе жатқан миына әртүрлі келеңсіз жәйттердің тигізетін зиянының нәтижесінде орталық нерв жүйесінің органикалық зақымдануынан болады. Бұл көбінесе толғақ қызуының келеңсіз жағдайларына мүмкіндік жасайтын ұзаққа созылған қатты инфекцияның, оттектің жетіспеушілігінің,интоксикацияның, жүктілік кезіндегі токсикоздың және басқа да бірқатар жәйттердің нәтижесінде құрсақтағы зақымдануынан болады. Бұндай жағдайлардың көбінде бала туылған кезде асфиксия пайда болады және шала туады.

Сөйлеу тілінің дамымауы әртүрлі деңгейде кездеседі. Р.Е.Левина жалпы сөйлеу тілі дамымауын үш деңгейге бөледі.

Сөйлеу тілінің жалпы дамымауының бірінші деңгейінде тілдің мүлде қалыптаспауы  байқалады. Бұл деңгейдегі балалардың кісімен тілдескенде анық байқалатын тіл кемістіктері мынандай болып келеді: былдырлап сөйлейді, жеке дыбыстарға еліктейді, сөйлемді былдырлап мүлде түсініксіз етіп үзіп-үзіп айтады, сөйлемде дыбыстар анық айтылмайды, әрі тұрақсыз, құбылмалы келеді. Олар айтайын деген ойын қолдарын ербеңдету арқылы ымдап түсіндіруге тырысады. Сөйлегенде көбінесе 1-2 буыннан тұратын сөздерді ғана қолданады. Буындары көбірек қиын сөздерді айтқан кезде оның 2-3 буынына дейін қысқартылып, түсіп қалады. Мысалы: жұмыртқа- ұтқа, домбыра- дома.

Ата-анаға нұсқау: балаға теледидар, ұялы телефон, планшет бермеу. Баламен көбірек сөйлесіп, суреттермен жұмыс жасап, ата-ананың сұрауы бойынша бала заттарды көрсету керек. «Мен айтамын, сен көрсет», «Сөзді есіңде сақта, сен көрсет», «Бір-көп» ойындарын ойнай отырып баланы сөзге тартамыз. Сонымен қатар невропатолог дәрігерінен ем алу қажет.

     Сөйлеу тілінің жалпы дамымауының екінші деңгейінде ымдау мен былдыр сөздерден басқа бұрмаланған болса да айтарлықтай тиянақты жалпы қолданылатын сөздер пайда болады. Мысалы: Қыс. Балалар шана теуіп жүр. (Қыт. Бадя тана теп дүй).

Олар өздерінің үй-іші туралы, өзі және достары туралы, айналасында болып жатқан тіршілік туралы емін-еркін әңгімелеп бере алады. Қысқа әңгіме де құрастырады. Бала сөзді емін-еркін қолданып сөйлегенімен, сөйлеу тілі дұрыс дамыған құрдастарына қарағанда, өздігінше сөйлем құрау кезінде үлкен қиындық көреді. Бала өз бетінше еркін сөйлесіп отырған кезде заттың белгілерін, күйін, қимыл іс-әрекетін білдіретін сын есім мен үстеу сөз таптарын аз қолданады. Көп балалар жаңа сөздерді қолданған кезде қателерді жиі-жиі жібереді. Осыған ұқсас қателер тілдері жаңа шығып келе жатқан, дендері сау балаларда кездесуі мүмкін, бірақ олар тез арада жоғалып кетеді.

           Сөйлеу тілінің жалпы дамымауыны үшінші деңгейінде баланың сөйлеу тіліндегі дыбыстардың барлық түрлерінің дұрыс айтылмауы әлі де байқалады (сигматизм, ротацизм, ламдацизм, үндестік ақаулығы, ұяңдануы).

Сөздегі дыбыстардың түсіп қалатын тұрақты қателері, ең қиын сөздердегі буындардың бұзылуы байқалады. Мысалы: велосипед – сипед, сасипед, милиционер – мисонед, мисинел.

     Фонематикалық естуі және түйсіну қабілетінің нашар дамуының салдарынан баланың сөздің дыбыстық құрамын  талдау және топтау дағдылары өз бетінше қалыптаспауы байқалады,  сондықтан  балаға логопедтің көмегі көрсетілмесе, кейін мектепте сауатын ашу кезінде балаға қиын болады. Осының  салдарынан балада мектепке барған мезгілде дисгофия, дислексия байқалады. Диктант жазу мегілінде қалай естісе солай жазып көп қателер жіберетін болады. Осының бәрі болмас үшін дер кезінде қолға алған дұрыс. Баламен әр-түлі суреттер арқылы заттардың атауын, оларды бір сөзбен қалай аталуын. Сериялық суреттер бойынша әңгіме құрауға. Фонематикалық естуін жақсарту мақсатында әр түрлі дыбыстарды естіртіп, ол қандай дыбыстарды естіді соны сұрау. «Сөзді жалғастыр» ойыны арқылы балаға сөз соңында қандай дыбыс естісе сол дыбысқа сөз ойлап ары қарай жалғастыру. Мысалы: доп-парта-айран-нан т.б. әр түрілі сөздерге 2-3 сөзден тұратын сөйлемдер құрастырып сөздік қорын көбейту. Мысалы: «алма» сөзіне. Алма қызыл. Алма ағашта өседі. Мен алманы жуып жедім.т.б. Сонымен қатар невропатолог дәрігерінен көктемде және күзде ем алуына және логопед, дефектолог мамандарының көмегіне жүгінуіне нұсқау беріледі.

Қорытындылай келе егер баланың сөздік қорының аз екендігін байқаған жағдайда уақытылы Қалалық ПМПК- ға жіберіп, комиссиядан өткізіліп арнайы балабақшаға жіберілген жағдайда, дер кезінде балаға көмек көрсетіледі. Сөйлеу тілінің жалпы дамымауы бар балалардың сөздік қоры мен грамматикалық сөйлем құрылымының, фонематикалық есту қабілетінің дамымауын байқалған кезде міндетті түрде балалардың жас ерекшелігімен даму деңгейін ескере отырып біріншіден тыныс алуын, екіншіден тілінің артикуляциясын жаттықтыру және ұсақ моторикасын дамытуы ескеріледі.

Previous Article

Саусаққа арналған жаттығу

Next Article

Қазақ хандары мен билері

0
Shares
  • 0
  • +
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Related articles More from author

  • Логопедия

    Я дыбысы мен әрпі

    6 октября, 2017
    By admin
  • Әдістемелік нұсқауЖалпы рубрикаЛогопедия

    тұтығу жаттығулары

    9 ноября, 2016
    By admin
  • Логопедия

    Преодоление речевого нарушения путем развития воспитания двигательной сферы в сочетании со словом и музыкой.

    15 ноября, 2019
    By admin
  • Жалпы рубрикаЛогопедия

    артикуляциялық жаттығулар

    9 ноября, 2016
    By admin
  • ДефектологияЛогопедияСабақ жоспары

    «C» дыбысын сөзде дұрыс айтуға машықтандыру

    14 октября, 2016
    By admin
  • БалабақшаБАЛАБАҚША ӘЛЕМІЛогопедия

    В гостях у бабушки — Загадушки

    15 апреля, 2017
    By admin

Leave a reply Отменить ответ

Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться.

  • Ағылшын тіліБалабақша

    Fruits-Жемістер

  • Бастауыш сынып

    «Бақша ағаштары» Ы.Алтынсарин

  • Балабақша

    теңіздегі туылған күн

Күнтізбе

Декабрь 2019
ПнВтСрЧтПтСбВс
« Ноя  
 1
2345678
9101112131415
16171819202122
23242526272829
3031 

ЖАҢА ЖАРИЯЛАНЫМДАР

  • Емханаға саяхат
  • Ауа қалай ластанады?
  • Қысқы серуен
  • Профессий много на Земле
  • Профессий много на Земле
  • Бәйшешек
  • ЖАМБЫЛ ОБЛЫСЫ, РЫСҚҰЛОВ АУДАНЫ, «СҰЛУТӨР» КИНОТЕАТРЫНДА, АУДАНДЫҚ «ҰЛЫ ДАЛАНЫҢ ҰЛАНЫМЫН» АТТЫ ЖАС АҚЫНДАР БАЙҚАУЫ ӨТКІЗІЛДІ.
  • Мен қазіргі заман педагогімін
  • САЙТТА ЖӨНДЕУ ЖҰМЫСТАРЫ ЖҮРІП ЖАТЫР
  • Қазақстан-Менің Отаным

жалпы мәліметтер

BILIMGER.KZ

Байланыс :
Тел:          +7 707 817 74 58
E-mail:     bilimger@bk.ru

Сайт материалдарын басқа сайттарға немесе жобаларға, коммерциялық жобаларға сайт әкімшілігінің рұқсатынсыз пайдалануға тыйым салынады.

Яндекс.Метрика
2019 © BILIMGER.KZ РЕСПУБЛИКАЛЫҚ БІЛІМ ПОРТАЛЫ